بررسی عوامل موثر بر ارتقای سرزندگی محلات شهری با روش داده‌ بنیاد (مطالعۀ موردی: محلۀ جلفای اصفهان)

امروزه‌، یکی‌ از دغدغه‌های مهم در طراحی‌ فضاهای شهری، سرزنده‌ بودن‌ این‌ مکان‌ها است که‌ باعث‌ تداوم‌ حضور شهروندان‌ می‌شود. توجه‌ به‌ علایق‌ شهروندان‌، ایجاد کاربری‌های متنوع‌ و فعال‌ شبانه‌روزی، ایجاد کانون‌های تجمع‌ و تعاملات‌ ساکنان‌، مشارکت‌ دادن‌ شهروندان‌ در فرایند برنامه‌ریزی محله‌ و توجه‌ به‌ علایق‌ و ترجیحات‌ آن‌ها، از نیازهای اساسی‌ یک‌ فضای شهری سرزنده‌ است‌ که‌ بی‌توجهی‌ به‌ آن‌ها، موجب‌ کاسته‌ شدن‌ توانمندی محیط‌ در دست‌یابی‌ به‌ شاخص‌های سرزندگی‌ شهری می‌شود. محلۀ‌ جلفا با توجه‌ به‌ اینکه‌ محلۀ ارامنۀ شهر اصفهان است، یکی‌ از محله‌های مهم شهر محسوب‌ می‌شود که‌ جدای از نقش‌ مهم‌ آن‌ در آسایش‌ زندگی‌ ساکنان‌ محله‌، نقش‌ مهمی‌ در ارائۀ‌ یک‌ تصویر مطلوب‌ برای گردشگران‌ و سایر افراد واردشده‌ به‌ شهر نیز دارد و در تمامی برنامه‌ها و برنامه‌ریزی‌های شهری مورد غفلت قرار گرفته است. امروزه، در محلۀ جلفای اصفهان یکی از عواملی که نسبت به چند دهۀ گذشته بیشترین تاثیر را در شادابی و نشاط شهرها و شهروندان داشته، فضاهای شهری است. با توجه به رشد سریع جمعیت و وسعت شهرها و همچنین ترافیک، آلودگی بصری، در دسترس نبودن خدمات، کمبود فضاهای عمومی مناسب برای تفریح، نبود ارتباطات اجتماعی، نبود پیاده‌روهای مناسب و در کل کمبود فضاهای جذب جمعیت، فضاهای شهری کارکرد واقعی خود را از دست داده‌اند (شهر شاد). از این‌رو، عدم نشاط و احساس شادی در مکان‌ها و فضاهای شهری، یکی از چالش‌های اساسی شهرسازان و طراحان شهری معاصر در ایران و شهر اصفهان محسوب می‌شود. با توجه به هدف اصلی پژوهش‌ حاضر، به‌ بررسی‌ سرزندگی‌ در محلۀ‌ جلفای اصفهان پرداخته‌ می‌شود.مواد و روش‌هابا توجه به اینکه در مطالعۀ حاضر به تبیین و بررسی عوامل موثر بر ارتقای سرزندگی محلات شهری در محلۀ جلفای شهر اصفهان پرداخته می‌شود‌، پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی است، چرا که علاوه بر جنبۀ آگاهی‌بخشی و علمی، جنبۀ کاربردی نیز خواهد داشت. با توجه به هدف و ماهیت، این پژوهش از نظر روش، پژوهشی کیفی است. راهبرد مورد استفاده برای بخش کیفی نظریۀ داده‌بنیاد (گراندد تئوری) و طبقه‌بندی اطلاعات جمع‌آوری‌شده از خبرگان تحقیق است. جامعۀ آماری تحقیق، اساتید و متخصصان شهرسازی و طراحی شهری است و حجم نمونه شامل 20 نفر از خبرگان است که به صورت نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. در نمونه‌گیری از دو روش نمونه‌گیری آسان و گلوله برفی استفاده شد. معمولاً در پژوهش‌های کیفی برای کسب بیشترین اطلاعات، از نمونه‌گیری مبتنی بر هدف استفاده می‌شود، به منظور گردآوری داده‌‌‌‌ها از ابزار مصاحبۀ اکتشافی و نیمه‌ساختار‌یافته استفاده شد. در نهایت پس از جمع‌‌‌‌آوری اطلاعات از بخش‌‌‌‌های مصاحبه و بررسی منابع، در این مرحله از روش داده‌بنیاد و کدگذاری (باز، محوری و انتخابی)، برای طبقه‌بندی داده‌‌‌‌ها استفاده شد. به منظور تجزیه‌و‌تحلیل اطلاعات و برای انجام بهتر پژوهش و استخراج کدها، مفاهیم و مولفه‌های محوری و تجزیه‌و‌تحلیل داده‌های حاصل از مصاحبه‌ها و پنل‌ها از نرم‌افزار maxqda استفاده شد. یافته‌هابراساس بررسی تحقیقات و یافته‌ها و دیدگاه‌های خبرگان رشتۀ طراحی شهری عوامل زیادی باعث شده است محلۀ جلفای اصفهان به عنوان یک محلۀ مطلوب که دارای کیفیت اجتماعی بالایی است، شناخته شود. شهر اصفهان دارای پیشینه‌ای تاریخی از نظر فرهنگ و هنر، خط و معماری است. ابتدا باید شناختی کامل از شهروندان محلۀ جلفا ارائه دهیم که شامل زبان، فرهنگ و نوع آداب و رسوم آنان می‌شود که توانسته است تاثیر مهمی بر محیط اجتماعی خود داشته باشد. براساس یافته‌های تاریخی، ساکنان این محله از اصفهان در واقع مردمانی بوده‌اند که براساس اسناد تاریخی در پنج مرحله مهاجرت باعث شکل‌گیری محلۀ جلفای اصفهان شده اند و دلیل آن نیز مهاجرت ارامنه در جلفای ارس است که توسط شاه عباس یکم صورت گرفته است. در مهاجرت‌هایی که طی مراحل مختلف صورت گرفته، نوع مهارت خانواده‌ها که شامل 200 خانوادۀ سنگ‌تراش می‌شده، باعث توسعۀ حوزۀ غربی این شهرک شده است. با مهاجرت مرحلۀ چهارم که نزدیک به 12 هزار ارمنی در بخش شمالی زاینده‌رود به جلفا رونق بسیاری به دست آمده و در مهاجرت پنجم که به سال 1670 میلادی صورت گرفته، تعداد زیادی از گروه‌های مردمی منطقۀ ارامنۀ ارمنستان به جلفا و در محلۀ ایروانی‌ها سکونت گزیدند.نتیجه‌گیریبا بررسی محلۀ جلفا عواملی که باعث افزایش و رونق گردشگری و جاذبه‌های طبیعی این منطقه شده شامل آداب و رسوم و نوع معماری شهری، نمادها، آرامگاه، کلیسا که آداب و رسوم و نگرش و فرهنگ یک اقلیت را نشان می‌دهند و گردهمایی در مراسم‌ها، توجه به نوع بافت استحکام و زیبایی خانه‌ها، ایجاد فضای سبز، بسترسازی فضای کسب‌وکار مناسب و جلوگیری از تجمع زیاد ماشین‌ها در فضای شهری، ظاهر و مبلمان شهر و استفاده از نمادهای بصری جذاب و خلاقیت در نوع معماری شامل معماری ورودی در کلیساها، تقویت و حفظ پاتوق‌ها و موقعیت قرار گرفتن خانه‌‌ها و بسیاری از موارد دیگر می‌تواند در کیفیت محیط اجتماعی محلۀ جلفا تاثیرگذار باشد.

investigating the effective factors on improving the vitality of urban neighborhoods with the foundation data method (case study: jolfa neighborhood of isfahan)

nowadays, one of the most significant concerns in urban space design is ensuring the vibrancy of these spaces, which fosters the continuous presence of citizens. paying attention to residents’ preferences, creating diverse and round-the-clock active land uses, establishing hubs for gatherings and interactions, involving citizens in the neighbourhood planning process, and considering their interests and preferences are essential requirements for a vibrant urban space. neglecting these factors reduces the environment’s capability to achieve urban vitality indicators. the jolfa neighbourhood, the armenian quarter of isfahan, is considered one of the city’s most important areas. beyond its significant role in ensuring the comfort of its residents, this neighbourhood also plays a key role in presenting a favourable image to tourists and other visitors to the city. however, it has been consistently overlooked in urban programs and planning efforts. in contemporary jolfa, one of the factors that has had the greatest impact on the vibrancy and liveliness of cities and their residents compared to previous decades is the presence of urban spaces. with rapid population growth, urban expansion, traffic, visual pollution, lack of accessible services, scarcity of appropriate public spaces for recreation, absence of social connections, inadequate pedestrian pathways, and an overall shortage of spaces to attract people, urban spaces have lost their actual functionality (the concept of the “happy city”). consequently, the lack of vibrancy and a sense of joy in urban spaces has become one of the fundamental challenges facing contemporary urban planners and designers in iran, including in the city of isfahan. in line with the primary objective of this research, the study focuses on examining vitality in the jolfa neighbourhood of isfahan.materials and methodsgiven that the present study aims to explain the factors affecting the improvement of the vitality of urban neighbourhoods in meleh jolfa, isfahan, the present study is an applied study in terms of purpose because, in addition to the awareness-raising and scientific aspects, it will also have an applied aspect. considering the purpose and nature, this study is qualitative in terms of method. the strategy used for the qualitative part is grounded theory and classification of information collected from research experts. the statistical population of the study is urban planning and urban design professors and specialists, and the sample size includes 20 experts who were selected through purposive sampling. two methods of convenient sampling and snowball sampling were used in the sampling. usually, in qualitative research, purposive sampling is used to obtain the most information, and exploratory and semi-structured interview tools were used to collect data. finally, after collecting information from the interview sections and reviewing sources, this stage, the data-driven method and coding (open, axial, and selective) were used to classify the data. maxqda software was used to analyse the information and to better conduct the research, extract codes, concepts, and axial components, and analyse the data obtained from the interviews and panels.findingsbased on the research, findings, and views of urban design experts, many factors have led to the jolfa neighbourhood of isfahan being recognised as a desirable neighbourhood with high social quality.