اندازه‌گیری شاخص‌های شکوفایی شهری در محلات منطقۀ 4 شهر ارومیه

مقدمه در چند دهۀ گذشته، افزایش جمعیت در شهرها به‌ویژه در شهرهای ایران به دلیل مهاجرت‌ به داخل شهرها موجب ایجاد چالش‌هایی مانند فقر، نابرابری و مشکلات زیست‌محیطی شده است. به منظور مقابله با این مشکلات و بهبود کیفیت زندگی شهروندان، یکی از رویکردهای مطرح‌شده، شکوفایی شهری است. شکوفایی شهری مفهومی است که بر ارتقای شرایط اقتصادی، اجتماعی، محیطی و کالبدی شهرها تمرکز دارد و به شهرها کمک می‌کند تا از طریق ارائۀ خدمات متوازن و ایجاد زیرساخت‌های پایدار، رفاه و کیفیت زندگی شهروندان را بهبود بخشند. شهر ارومیه با افزایش مستمر جمعیت و مشکلاتی نظیر افزایش هزینه‌های خدمات‌رسانی، بی‌توجهی به بافت‌های قدیمی برای بهسازی و نوسازی، فقدان سرزندگی در برخی مناطق و توزیع نامناسب امکانات در سطح شهر، با چالش‌های متعددی مواجه است. در صورت نادیده گرفتن این مشکلات و عدم رسیدگی به آن‌ها، مسائل اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی تشدید شده و وضعیت نامطلوبی بر شهر حاکم خواهد شد. منطقۀ 4 شهر ارومیه نیز به دلیل بافت فرسوده، یکی از مناطق درگیر با این چالش‌ها است. از این‌رو، مدل شکوفایی شهری به‌ عنوان رویکردی نوین می‌تواند به ارزیابی میزان تحقق شاخص‌های شکوفایی شهری در محلات این منطقه بپردازد. لذا پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان تحقق شاخص‌های شکوفایی شهری در محلات منطقۀ 4 شهر ارومیه و ارزیابی وضعیت آن‌ها از لحاظ میزان شکوفایی شهری انجام شده است.مواد و روش‌هااین پژوهش از نظر نوع، کاربردی و از لحاظ روش انجام، توصیفی تحلیلی است. داده‌ها با بهره‌گیری از مطالعات کتابخانه‌ای، مقالات و روش میدانی از طریق پرسش‌نامه‌هایی که از ساکنان محلات منطقۀ 4 جمع‌آوری شده‌اند، گردآوری شده است. با استفاده از فرمول کوکران و سطح خطای 0/057، تعداد 300 پرسش‌نامه برای 12 محله به‌ طور مجزا توزیع شد. برای وزن‌دهی به معیارها، از روش merec (متد مبتنی بر اثرات حذف معیارها) استفاده شد و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از یکی از روش‌های جدید تصمیم‌گیری چندمعیاره به نام marcos انجام گرفت. همچنین، برای تهیۀ نقشه‌ها، از نرم‌افزار gis بهره گرفته شد. پس از انجام مطالعات جامع دربارۀ شکوفایی شهری، 18 شاخص عمومی شکوفایی استخراج و بر اساس این شاخص‌ها، محلات منطقۀ 4 شهر ارومیه اولویت‌بندی شدند.یافته‌هایافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد وضعیت شکوفایی شهری در محلات منطقۀ 4 ارومیه متنوع است. بر اساس نتایج حاصل از روش‌های merec و marcos، برخی محلات به طور قابل‌ توجهی از وضعیت بهتری نسبت به سایر محلات قرار دارند، در حالی که برخی دیگر نیازمند بهبود شرایط هستند. نتایج حاصل از تحلیل‌ها نشان می‌دهد محله (a5)، واقع در بین خیابان‌های عطایی، وحدت و مدنی بالاترین میزان شکوفایی شهری را دارد و محله (a1) بین خیابان‌های شیخ شلتوت و شاهرخ‌آباد پایین‌ترین میزان شکوفایی شهری را نشان می‌دهد. همچنین، محلات از لحاظ شاخص‌های شکوفایی شهری شرایط یکسانی ندارند، به ‌طوری ‌که 37/14 درصد از محلات در وضعیت مطلوب، 34/64 درصد در وضعیت نیمه‌مطلوب و 28/22 درصد در وضعیت نامطلوب قرار دارند. این توزیع نشان می‌دهد بخشی از محلات به شرایط خوبی رسیده‌اند، اما بخش زیادی از منطقه هنوز با مشکلات مهمی در شاخص‌های شکوفایی روبه‌رو هستند. دستاورد اصلی این پژوهش، اولویت‌بندی محلات بر اساس سطح شکوفایی و ارائۀ پیشنهادهایی برای ارتقای محلات با کمترین میزان شکوفایی شهری است، که شروع این فرایند از سطح محلات ضعیف‌تر به‌ عنوان یک رویکرد محوری در دستور کار قرار گرفته است.نتیجه‌گیرینتایج حاصل از روش وزن‌دهی مرک و رتبه‌بندی مارکوس بیانگر این است که محلۀ 124 (a5) با بالاترین امتیاز و محلۀ 114 (a1) با کمترین امتیاز به‌ترتیب دارای بالاترین و پایین‌ترین شکوفایی هستند. همچنین با توجه ‌به رتبه‌بندی محلات، محلات شرقی (a1, a7, a8) منطقۀ 4 ارومیه به ‌عنوان بدترین محلات و محلات واقع در شمال غربی این منطقه (a5, a6, a11) به‌ عنوان بهترین محلات از لحاظ تطبیق با شاخص‌های شکوفایی شهری انتخاب شده‌اند. به بیانی دیگر، محلات بخش شرقی محدودۀ مورد مطالعه دارای وضعیت نامطلوب و محلات شمال غربی دارای وضعیت مطلوبی هستند. به بیانی، برخی از محلات توانسته‌اند به سطوح بالایی از شکوفایی دست یابند، اما تعدادی دیگر هنوز به توجه ویژه و برنامه‌ریزی دقیق نیاز دارند. بر این‌اساس، پیشنهادهایی همچون ایجاد فضاهای سبز و پارک‌ها در نقاط مختلف منطقه، ترویج استفاده از وسایل نقلیۀ پایدار مثل دوچرخه، پروژه‌های نورپردازی، ایجاد دیوارهای نقاشی و تابلوهای شهری جهت ارتقای شکوفایی محلات منطقۀ 4 ارائه شده است.

measuring of urban prosperity in urmia city neighbourhoods, region 4

introduction in the past few decades, the increase in population in cities, especially in iranian cities, due to migration into cities has caused challenges such as poverty, inequality, and environmental problems. one of the proposed approaches is urban prosperity, which deals with these problems and improves citizens’ quality of life.