بررسی عوامل موثر بر پایداری در شهرهای کوچک و میانی با کاربست معادلات ساختاری

مقدمه ‌طی دهه‌‌های گذشته، مفهوم پایداری به طور فزاینده‌ای توجه عمومی را با برجسته کردن آشتی دشوار بین نیازهای جمعیت جهانی و باری که این نیازها بر محیط زیست وارد می‌کند، به خود جلب کرده است. پایداری شهری «فرایند توسعۀ یک محیط ساخته‌شده است که با اجتناب از تاثیرات غیرقابل قبول اجتماعی یا زیست‌محیطی در صدد رفع نیاز‌های اساسی مردم است. امروزه سنجش وضعیت پایداری در شهرها و حرکت شهرها به سمت پایدار شدن، یکی از اصول مهم شهرسازی است، اما این امر به علت ماهیت پویا و چندوجهی پایداری و ویژگی‌های متمایز هر یک از گونه‌های شهری می‌تواند در هر شهر متفاوت باشد و شاخص‌های موثر بر پایداری که موجب حرکت شهرها به سمت پایداری می‌شود ممکن است در هر شهر متفاوت باشد. از این‌رو هدف این پژوهش تبیین عوامل موثر بر پایداری و تحلیل آن‌ها در شهر‌های کوچک و میانی استان قزوین است.مواد و روش‌هاروش تحقیق، کاربردی و مبتنی بر روش‌های کمی است. در راستای تحلیل داده‌ها و نیل به هدف پژوهش پس از استخراج شاخص‌های پایداری شهری و تهیۀ پرسشنامه، شاخص‌های پایداری شهری مستخرج از مبانی نظری در نرم‌افزار pls از طریق مدل‌سازی به روش تحلیل عاملی تاییدی مرتبۀ دوم هر یک از شهرهای میانی و کوچک، شناسایی یا تایید می‌شوند و سپس عوامل موثر بر شاخص‌های پایداری در هر یک از شهرهای میانی و کوچک تعیین و تحلیل می‌شوند. بررسی پایداری شهری در ارتباط با اندازه و جمعیت شهر به‌خصوص در شهرهای کوچک و میانی، تا کنون مورد توجه پژوهشگران این حوزه قرار نگرفته و بکر باقی مانده است، از این‌رو این موضوع نوآوری مهم پژوهش حاضر در حوزۀ پایداری است. نمونه‌گیری در این تحقیق از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده که در آن همۀ اعضا از شانسی برابر برای انتخاب برخوردارند، استفاده شده و با استفاده از فرمول کوکران که فرمولی رایج در جهت به دست آوردن حجم نمونه در مطالعات شهری و اجتماعی است، حجم نمونه برای هر یک از نمونه‌های مطالعاتی تخمین زده شده است.یافته‌ها یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد بر اساس تحلیل داده‌ها، در شهر قزوین عوامل مسکن،‌ حمل‌ونقل و عامل اجتماعی و فرهنگی دارای بیشترین و عامل زیست‌محیطی دارای کمترین تاثیر بر وضعیت پایداری و حرکت شهر میانی به سمت پایداری است. در سال‌های اخیر تحولات اقتصادی بی‌سابقه در حوزۀ مسکن موجب شده است که تمامی جنبه‌های این حوزه تحت تاثیر این موضوع قرار گیرد. افزایش‌ قیمت مسکن و دشوار شدن تهیۀ آن برای شهروندان، کوچک‌تر شدن ابعاد مسکن و استفاده از مصالح و پلان‌های غیر پایدار همه و همه موجب شده‌اند که موضوع مسکن یکی از مسائل مهم در تبیین پایداری در شهرهای میانی باشد. از سوی دیگر غالب شدن حمل‌ونقل موتوری و غیر پایدار در روند آمد و شد شهر‌ها موجب بروز مشکلات بسیار زیادی برای شهرها شده است که شهر قزوین نیز از این موضوع جدا نیست و زیرساخت‌ها و بستر‌های حمل‌ونقل پایدار و پاک در این شهر فراهم نشده است. در مقابل، در شهر ضیاءآباد به عنوان شهر کوچک پژوهش عامل امکانات و زیرساخت‌ها دارای بیشترین تاثیر بر وضعیت پایداری است. در مقابل، عامل اقتصادی و مدیریتی و عامل زیست‌محیطی دارای رابطۀ معناداری با پایداری شهرهای کوچک نیستند. امروزه، در بسیاری از شهرهای کوچک بر اثر عوامل متعدد مدیریتی و سازمانی امکانات و زیرساخت وضعیت مطلوبی ندارند، همین امر موجب بروز مشکلات و دشواری‌های فراوانی برای شهروندان این‌گونه از شهرها شده است. شهر ضیاءآباد نیز از این موضوع جدا نیست. با توجه به اهمیت امکانات و زیرساخت‌ها و زیرشاخص‌های آن مانند فضای سبز در مفهوم پایداری و وضعیت نامطلوب این شاخص در شهرهای کوچکی مانند ضیاءآباد می‌توان بیان کرد که حوزۀ امکانات و زیرساخت‌های شهری از اهمیت بسزایی در حرکت شهر‌های کوچک به سمت پایداری برخوردار است.نتیجه‌گیری نتایج تحلیل داده‌ها در مورد شاخص‌های موثر بر پایداری نشان می‌دهد در شهر‌های میانی عامل مسکن، حمل‌ونقل و عامل اجتماعی و فرهنگی دارای بیشترین تاثیر بر تبیین و نیل به سمت پایداری هستند و در بطن این عوامل نیز شاخص‌های هزینه‌های تامین زمین و مسکن و شاخص فرصت‌های تفریح دارای بیشترین نقش بر عوامل موثر و پیرو آن، پایداری شهر‌ها هستند. لذا برای حرکت شهرهای میانی به سمت پایداری باید به حوزۀ مسکن و حمل‌ونقل و حوزۀ اجتماعی بیش از پیش مورد توجه برنامه‌ریزان شهری قرار گیرد. از سوی دیگر، در شهر‌های کوچک عامل امکانات و زیرساخت‌ها و عامل مسکن و حمل‌ونقل دارای بیشترین تاثیر و سطح تبیین‌کنندگی بر وضعیت پایداری و نیل به سمت پایداری است و در بطن این عوامل زیرشاخص‌های وضعیت فضاهای سبز، دسترسی به خدمات و کیفیت مسکن دارای بیشترین تاثیر درونی بر عامل‌ها و پیرو آن، بر پایداری در شهرهای کوچک هستند. در نهایت، می‌توان بیان کرد که در شهرهای میانی حوزۀ مسکن و حمل‌ونقل و در شهر‌های کوچک حوزۀ امکانات و زیرساخت‌ها دارای بیشترین نقش در حرکت شهرها به سمت پایداری و تبیین پایداری هستند. از این‌رو این حوزه‌ها و زیرشاخص‌های موثر بر آن‌ها می‌تواند در جریان تدوین طرح‌ها و برنامه‌های شهری مورد توجه برنامه‌ریزان شهری قرار گیرد.

investigating factors affecting sustainability in small and medium cities using structural equations

introduction in the past decades, the concept of sustainability has increasingly garnered public attention by highlighting the challenging balance between the needs of the global population and the environmental burdens these needs impose. urban sustainability is characterized as developing a constructed environment that seeks to meet people’s basic needs while avoiding socially or environmentally unacceptable impacts. nowadays, assessing the sustainability status of cities and their transition towards sustainability has become one of the most important principles of urban planning. however, due to the dynamic and multifaceted nature of sustainability and the distinctive characteristics of each urban typology, the manifestation of sustainability in each city can vary. the indicators influencing sustainability and driving cities towards becoming sustainable may differ across cities. therefore, this research aims to explicate the influential factors on sustainability and analyze them in the small and medium-sized cities of qazvin province.materials and methodsthe research method employed in this study is applied and is based on quantitative methods. to analyze the data and achieve the research objectives, after extracting the urban sustainability indicators and preparing the questionnaire, the urban sustainability indicators extracted from theoretical foundations in the pls software are identified or validated through second-order confirmatory factor analysis modeling for each of the medium-sized and small cities. subsequently, the factors influencing urban sustainability indicators in each of the medium-sized and small cities are determined and analyzed. the examination of urban sustainability concerning the size and population of the city, especially in small and medium-sized cities, has not received much attention from researchers in this field and remains relatively unexplored, making this a significant innovation in this research in the realm of sustainability. the sampling in this study utilizes simple random sampling, where all members are equally likely to be selected. the cochran formula, a common formula for estimating sample size in urban and social studies, is used to estimate the sample size for each of the study samples.findingsresearch findings indicate that, based on data analysis, in the city of qazvin, the housing-transport factor and the social-cultural factor have the greatest impact on the sustainability and movement of the city towards sustainability. in contrast, the environmental factor has the least impact. in recent years, unprecedented economic developments in the housing sector have affected all aspects of this area. the increase in housing prices and the difficulty of obtaining them for citizens, the reduction in housing dimensions, and the use of non-sustainable materials and plans have all contributed to housing becoming one of the most important issues in defining sustainability in mid-sized cities. on the other hand, the dominance of motorized and unsustainable transportation in the urban development process has caused numerous problems for cities, and qazvin is no exception, as sustainable and clean transportation infrastructure and facilities have not been provided in this city.