تدوین مولفه‏‌های کلیدی پدافند غیرعامل متناسب با تهدیدهای دوفضایی کلان‌شهر تهران

مقدمه شهرها به‌سرعت در حال تغییر و تحول هستند که از جملۀ این‌ها می‌توان به حضور و فعالیت در فضای مجازی (فضای دوم)، به موازات فضای فیزیکی و حقیقی (فضای اول) شهر اشاره کرد. شهرهایی که در آن‌ها فعالیت به صورت گسترده‌ای در فضای دیگری (فضای مجازی یا همان فضای دوم) به طور وسیع در حال انجام است. استفاده از فناوری‌های جدید در شهر مجازی در فضاهای شهری روزبه‌روز بیشتر می‌شود. با اینکه بیشتر این فناوری‌ها به عنوان نشانه‌ای از پیشرفت در زندگی و روشی برای راحتی زندگی در شهرها مورد پذیرش و ستایش قرار گرفته‌اند، ولی عده‌ای هم ادعا می‌کنند ممکن است شاهد تغییرات مختل‌کنندۀ زندگی در شهر نیز باشد. در عین حال، دو‌فضایی نکردن شهر به‌خصوص شهرهایی مثل ‌تهران که از تنگناهای محیط ‌زیستی و ترافیک سنگین اتومبیل‌ها و جمعیت و پراکندگی فرهنگی برخوردار است، آسیب‌های بسیار را به وجود می‌آورد و موجب از دست رفتن فرصت‌هایی می‌شود. هر چند آسیب‌هایی در پیوستن به این فضاها نیز هست که ضرورت دارد مورد توجه قرار بگیرد. در این راستا علاوه بر اینکه ضرورت دارد که با تدوین مولفه‌ها و شاخص‌های جامع پدافند غیرعامل، نسبت به پیشگیری از تخریب یا نابودی کاربری‌ها در فضای فیزیکی و کالبد شهر اقدام شود، بخش قابل توجهی از فعالیت‌ها و جریان‌های اجتماعی و فردی و حتی روابط حاکمیت و مردم (شهروندان) در فضای دوم شهری سوق داده خواهد شد، پس ضرورت دارد نسبت به تامین امنیت این فضا از طریق پدافند غیرعامل توجه شود. پژوهش کنونی با توجه به این واقعیت که شهر تهران به عنوان پیشران شهرنشینی کشور و بزرگ‌ترین مرکز و سکونتگاه انسانی، در مسیر هوشمندسازی با سرعتی زیاد در حرکت است، بنابراین در صدد ترویج این اندیشه است که پدافند غیرعامل برای فضای دوم یا فضای مجازی این شهر نیز به همان اندازه اهمیت خواهد داشت که پدافند غیرعامل برای دفاع از فضای فیزیکی اهمیت دارد. بنابراین، پژوهش حاضر تلاش می‌کند مولفه‌های کلیدی پدافند غیرعامل متناسب با تهدیدهای دوفضایی کلان‌شهر تهران استخراج و ارائه کند و به دنبال این است تا مولفه‌های پدافند غیرعامل برای کلان‌شهر تهران را مشخص کند و به برنامه‌ریزان و تصمیم‌گیران شهری کمک کند تا با کاربست دستاوردهای پژوهش در درون اسناد، طرح‌ها و برنامه‌های توسعۀ شهری بتوانند موجب ارتقای امنیت شوند و از فضای دوم زندگی شهروندان در کلان‌شهر تهران در برابر انواع مختلف تهدیدها محافظت کنند. با توجه به مسئلۀ تحقیق این سوال زیر مطرح می‌شود:‌مهم‌ترین مولفه‌های کلیدی پدافند غیرعامل متناسب با تهدیدهای دوفضایی کلان‌شهر تهران کدام‌اند؟ مواد و روش ها پژوهش حاضر از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش توصیفی‌ تحلیلی است. جامعۀ‌ آماری پژوهش افراد آگاه؛ کارشناسان و متخصصان در زمینۀ پدافند غیرعامل هستند. با توجه به نوع تحقیق شیوۀ نمونه‌گیری براساس روش نمونه‌گیری هدفمند است که 15 نفر به عنوان حجم نمونه تعیین شدند (جامعۀ آماری کارشناسان هستند، که شامل افرادی می‌شوند که در ارتباط با موضوع پژوهش‌هایی انجام داده‌اند و یا در مشاغلی مرتبط با موضوع فعالیت داشته‌اند). برای جمع‌بندی و تلخیص داده‌ها از نرم‌افزار excel و برای تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها و استخراج خروجی‌های مورد نیاز از نرم‌افزار‌ micmac که یکی از نرم‌افزارهای روش تحلیل ساختاری است، استفاده شد.یافته‌ها تحقیق حاضر به دنبال تدوین مولفه‌های کلیدی پدافند غیرعامل متناسب با تهدیدهای دوفضایی کلان‌شهر تهران بود. بر اساس نتایج حاصل از قسمت اول یافته‌های تحقیق، بین مولفه‌های پدافند غیرعامل متناسب با تهدیدهای فضای مجازی و دوم کلان‌شهر تهران مولفه‌های: ایمن‌سازی و مقاوم‌سازی سایبری (var6) (میزان ایمن و مقاوم‌سازی عنصر اطلاعات (ممانعت از سرقت و بهره‌برداری دشمن از داده‌ها و اطلاعات)؛ ایمن‌سازی فرایندهای مبتنی بر اطلاعات (مقاوم‌سازی در برابر تخریب و دستکاری)، ایمن‌سازی سیستم‌های اطلاعاتی (var7) (ایمن‌سازی سیستم‌های اطلاعاتی (ایمنی در برابر تخریب داده‌ها و اطلاعات)؛ ایمن‌سازی سیستم‌های اطلاعاتی (مقاوم‌سازی و ایمن‌سازی در برابر صدمات نرم‌افزاری)؛ ایمن‌سازی سیستم‌های اطلاعاتی (مقاوم‌سازی و ایمن‌سازی در برابر صدمات سخت‌افزاری)؛ ایمن‌سازی شبکه‌های رایانه‌ای (مقاوم‌سازی و ایمن‌سازی در برابر صدمات نرم‌افزاری)؛ ایمن‌سازی شبکه‌های رایانه‌ای (مقاوم‌سازی و ایمن‌سازی در برابر صدمات سخت‌افزاری)؛ ایمن‌سازی برای تداوم سرویس‌دهی فضای مجازی و ممانعت از اختلال در نظم عمومی)، مصون‌سازی شریان‌ها و زیرساخت‌های مجازی (var9) سطح‌بندی و مصون‌سازی تاسیسات و زیرساخت‌های ارتباط از دور؛ سطح‌بندی و مصون‌سازی شریان‌های مخابراتی، سیستم‌های پشتیبانی (var11) (برقراری سیستم‌های پشتیبانی و موازی‌سازی سیستم‌های پشتیبانی رایانه‌ای)، کور کردن سیستم‌های اطلاعاتی دشمن (var5) (پنهان‌سازی فعالیت‌‌ها و جریان‌های حیاتی و حساس مجازی) در ارتباط با بعد عمومی و عمق‌بخشی و مقاوم‌سازی نرم/روانی (var10) (مقابله با تحریف واقعیت‌ها و مناسبات حاکمیتی در فضای مجازی؛ مقابله با تفرقه‌افکنی مردم (قومیتی) و شکاف مردم با حاکمیت در فضای مجازی؛ مقابله با عوامل تحریک‌کننده و شورش‌آفرین در فضای مجازی) مربوط به بعد سیاسی و مطلوب‌سازی و مقاوم‌سازی فضای رسانه‌ای (var3) (مقاوم‌سازی رسانه‌های صوتی و تصویری (رادیو و تلویزیون)؛ مقاوم‌سازی مطبوعات و رسانه‌های الکترونیکی (نشریه، کتاب و روزنامۀ الکترونیکی)؛ مطلوب‌سازی و مقاوم‌سازی شبکه‌های و کانال‌های مجازی) مربوط به بعد اجتماعی و فرهنگی، به عنوان عوامل کلیدی در بعد فضای مجازی و دوم انتخاب شدند. نتیجه‌گیری با توجه به نتایج به‌دست‌آمده از یافته‌های تحقیق نتیجه‌گیری می‌شود که تعداد عوامل کلیدی در فضای حقیقی بیشتر و تعداد عوامل تاثیرگذار کمتر است و این بیانگر انعطاف‌پذیرتر بودن و قابل کنترل‌تر بودن فضای فیزیکی و حقیقی نسبت به فضای مجازی و دوم است چون فضای مجازی نسبت به فضای حقیقی دارای عوامل تاثیرگذار بیشتری است که قابل کنترل نیستند و یا کنترل آن‌ها بسیار سخت و نیازمند مدیریت همه‌جانبه جهت دوفضایی کردن هر چه بیشتر کلان‌شهر تهران است.

compilation of key components of passive defense in accordance with two-space threats of tehran metropolis

introduction cities are rapidly undergoing change and transformation, among which we can mention the presence and activity in the virtual space (the second space), parallel to the physical and real space (the first space) of the city. cities in which activities are being widely carried out in another space (virtual space or the second space). the use of new technologies in the virtual city in urban spaces is increasing day by day. although most of these technologies have been accepted and praised as a sign of progress in life and a way to make life easier in cities, some people claim that they may witness disruptive changes in life in cities and the city as well. at the same time, not making twospaces in the city, especially cities like tehran, which has environmental bottlenecks and heavy car traffic, population, and cultural dispersion, causes much damage and lost opportunities. however, there are some disadvantages to joining these spaces that need to be taken into consideration. in this regard, in addition to the fact that it is necessary to develop comprehensive passive defense components and indicators, to prevent the destruction or damage of uses in the physical spaceand body of the city, a significant part of the activities and flow of social and individual issues and even the relationship between the government and the people (citizens) will be pushed into the second urban space. so, it is necessary to pay attention to the security of this space through passive defense, because of the fact that the city of tehran, as the driver of the country’s urbanization and the largest center and human settlement, is moving in the direction of intelligentization at a high speed. therefore, this research seeks to promote the idea that passive defense for the second space or virtual space of this city will also be as important as a passive defense to defend physical space.therefore, the current research tries to extract and present the key components of passive defensein accordance with the two-space threats of tehran metropolis and seeks to determine the passivedefense components for tehran metropolis and urban planners and decision-makers. help to improvesecurity and protect the second space of citizens’ lives in tehran’s metropolis against various threats by applying the research results in urban development documents, plans, and programs.according to the research problem, the following question is raised; what are the most important key components of passive defense according to two-space threats of the tehran metropolis?materials and methods the current research is applied in terms of purpose and descriptive-analytical in terms of method.the statistical society of the research consists of knowledgeable people, experts, and specialists in the field of passive defense. according to the type of research, the sampling method is based on the purposeful sampling method, and 15 people were determined asthe sample size (the statistical population is experts, which include people who are related to having done research on the subject or have worked in jobs related to the subject). excel software was used to summarize and reduce the data. also, micmac software, which is a structural analysis software, was used to analyze the data and extract the required outputs.