تبیین مبانی فقهی شهر هوشمند در شهر ایرانی اسلامی

در اندیشۀ اسلامی قواعد فقهی گستره‏ای به وسعت زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان دارد. این قواعد باید و نبایدهایی را برای ابعاد و حوزه‏های مختلف زندگی مسلمانان ارائه می‏دهد که توجه و پایبندی به آن‌ها می‏تواند در سعادت وی موثر واقع شود. از جملۀ این حوزه‏ها، شهر هوشمند است که با رشد فزایندۀ فضاهای مجازی و ابزارها و روش‌های هوشمند، شهرها را دگرگون ساخته و محمل فرصت‌ها و تهدیدهای بسیاری است. هدف این پژوهش، مطالعۀ شهر هوشمند از منظر فقهی و استخراج باید و نبایدهای مربوطه است که با روش تحلیل محتوای متون و استدلال منطقی با رویکردی کیفی و میان‏رشته‏ای انجام می‏شود. نتایج پژوهش نشان‌دهندۀ آن است که حقوق چهارگانه باید در تمامی جنبه‏های واقعی و مجازی شهر رعایت شده و ابزارهای هوشمند علاوه بر لزوم رعایت آن‌ها، در این مسیر می‏تواند مفید واقع شود. قواعد فقهی لاضرر، ضمان، نفی سبیل، حلیت و تزاحم مصلحت از مهم‌ترین قواعد فقهی هستند که بیشترین ارتباط را با شهر هوشمند دارند و باید و نبایدهای مهمی را در راستای رعایت حقوق از منظر اسلام برخوردارند. همچنین، در بررسی ارتباط بین این قواعد با مولفه‏های شهر ‏هوشمند، قاعدۀ لاضرر و ولایت حاکم و تزاحم مصلحت، قاعدۀ ضمان و نفی سبیل با ابعاد بیشتری در ارتباط است و مصادیق بسیاری از جنبه‌های مختلف شهر هوشمند دارد.