تحلیلی بر برنامه‌های توسعه اقتصادی و صنعتی کشور از منظر هم‌افزایی اقتصادی – فضایی با تاکید بر منطقه کلان‌شهری تهران

هم‏افزایی اقتصادی به عنوان انگارۀ جدید به دنبال بهره‏گیری از مزیت همکارانه میان بخش‏های مختلف اقتصادی برای نیل به توسعۀ اقتصادی است. از این‌رو، واکاوی این انگاره در طرح‏های و برنامه‏های توسعه می‏تواند مسیر جدیدی در سیاست‏گذاری و تاکید مجدد برای اقتصاد فضا به عنوان بخش مغفول‌مانده در نظام برنامه‏ریزی باشد. پژوهش حاضر به دنبال ارزیابی برنامه‏های توسعه از نظر عملکرد در بخش صنعتی است. روش پژوهش ترکیبی است. در بخش کیفی به تحلیل محتوای برنامه‏های توسعه پرداخته شده است. در بخش کمی شاخص‏های سنجش هم‏افزایی اقتصادی- فضایی مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان می‏دهد برنامه‏های توسعه به صورت کامل نتوانسته است صنایع کلیدی را شناسایی کند. افزون بر آن، استراتژی‏های توسعه نتوانسته است موجب ایجاد توسعۀ صنعتی در منطقه شود. بنابراین، پژوهش حاضر با بهره‏گیری از شاخص‏های هم‏افزایی اقتصادی اقدام به شناسایی صنایع کلیدی در منطقۀ کلان‏شهری تهران کرده است. شاخص‏ها برای شناسایی صنایع شامل میزان اشتغال، نقش فرامنطقه‏ای از نظر تولید ارزش‏افزوده و ضریب خوشه‏ای شدن، ضریب تخصصی شدن و بیشترین روابط پیشین و پسین است. افزون بر آن، اقدام به شناسایی این صنایع از نظر قابلیت شکل‏گیری زنجیرۀ ارزش و به بیانی، مزیت همکارانه میان شهرستان کرده است. در نهایت، این پژوهش ساختار فضایی و چارچوب نهادی پشتیبان ایجاد هم‏افزایی، در منطقۀ کلان‏شهری تهران پیشنهاد شده است.