کسری بودجه در شهرداری‌ها: پیشنهاد روشی برای محاسبه و کنترل بر مبنای مفهوم پایداری منابع (مطالعه موردی: کلان‌شهرهای تهران، مشهد، شیراز و رشت)

کسری بودجه یکی از مفاهیم مهم در تنظیم و اجرای بودجه است و عدم محاسبۀ کسری بودجه منجر به ایجاد ناپایداری مالی خواهد شد. تامین هزینه‏ها از طریق درآمدهای ناپایدار مانند استقراض و یا واگذاری دارایی سرمایه‏ای مصداق کسری بودجه در شهرداری است. پژوهش حاضر با استفاده از مفاهیم تراز عملیاتی، تراز کلی و منابع ناپایدار به محاسبۀ کسری بودجۀ شهرداری کلان‌شهرهای تهران، مشهد، شیراز و قم طی سال‏های 1397-1390 پرداخته است. نتایج نشان می‏دهند: الف) در سال‌های اخیر شهرداری تهران با کسری تراز عملیاتی مواجه شده و بخشی از هزینه‌های جاری خود را نیز از محل واگذاری دارایی‌های مالی و سرمایه‌ای تامین نموده است؛ ب) در سایر کلان‌شهرها وضعیت تراز کلی و تراز کلی بدون واگذاری درآمدهای ناپایدار، گویای استفاده از منابع ناپایدار برای مصارف بودجه‌ای است که در بلندمدت با کاهش ذخیره‌های زیستی شهر، وضعیت مالی این کلان‌شهرها با مخاطرات جدی مواجه می‌شود. برای مرتفع‌ساختن کسری بودجه، شهرداری‌ها می-بایست با تعریف ردیف‌های جدید، افزایش پایه و نرخ‌عوارض ردیف‌های درآمد‌پایدار فعلی به‌ویژه عوارض نوسازی و مالیات بر ارزش‌افزوده و استقرار سیستم بهای تمام شده از سطح هزینه‌ها کاشته شود. هم‌چنین برای کنترل تامین‌مالی از محل درآمدهای ناپایدار با هدف پوشش کسری بودجه، امکان ایجاد محدودیت‌هایی توسط نهادهای نظارتی بر بودجه شهرداری‌ها وجود دارد: - تعیین سقف تامین مالی از طریق استقراض توسط وزارت کشور در بودجه سنواتی شهرداری‌ها برای جلوگیری از ورشکستگی مالی.- تعیین سقف برای تراز کلی بدون واگذاری دارایی‌های سرمایه‌ای ناپایدار و الزام شهرداری به رعایت آن در راستای کنترل فروش ظرفیت‌های زیستی شهر.

budget deficit in municipalities: propose a method for calculation and control based on the concept of resource sustainability(case study: metropolises of tehran, mashhad, shiraz and rash)

budget deficit is one of the important concepts in budget preparation. failure to calculate budget deficit will lead to financial instability. financing through volatile revenues such as borrowing or transferring capital assets is an example of a budget deficit in the municipality. the study uses the concepts of operational balance, general balance and unstable resources to calculate the budget deficit of the municipalities of tehran, mashhad, shiraz and qom during years 1390-1397. the results show:- recently, tehran municipality has faced an operating balance deficit and has provided part of current expenditures from the transfer of financial assets and capital.- in other metropolises, the general balance sheet and the general balance sheet without the transfer of unsustainable revenues indicate the use of unsustainable resources for budgetary purposes, which in long run, with the reduction of the city’s biological reserves, the financial situation of these metropolises faces serious risks. to address the budget deficit, municipalities should be planted by defining new rows, increasing the base and toll rates of the current stable revenue tier, especially renovation tolls and value-added taxes and establishing a cost-benefit system. also possible control the budget deficit of municipalities by controlling the financing of unstable revenues for covering the budget deficit.- determining ceiling of financing through borrowing by the ministry of interior in the annual budget of municipalities to prevent financial bankruptcy.- determining ceiling for the general level without assigning unstable capital assets and obliging the municipality to observe for controling the sale of the city’s biological capacities.