تحلیل شرایط مورفولوژیک کریدور رودخانه‌ای کن در کلان‌شهر تهران با استفاده از روش mqi

رودخانه های شهری یکی از اکوسیستم هایی هستند که به دلیل مداخلات نسنجیده و غیر علمی انسانی تخریب و دستکاری شده اند. کریدور رودخانه ای کن به عنوان یکی از رودخانه های مهم تهران از این تغییرات جدا نبوده است. مسئلۀ اصلی در اینجا تغییرات شدید انسانی اعمال شده روی کریدور رودخانه ای کن است که منجر به کاهش شدید کارکردهای مورفولوژیک و اکولوژیک آن شده است و لزوم توجه، مطالعه و برنامه ریزی صحیح برای این رود دره و کانال شهری را برجسته می کند. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل شرایط و کیفیت مورفولوژیک رودخانۀ کن در شهر تهران با استفاده از مدل mqi است. در این راستا با استفاده از مشاهدات میدانی و تصاویر گوگل ارث، در طول مسیر مورد بررسی (به طول 16.58 کیلومتر) از محل خروج رودخانه از کوهستان تا پل آزاد راه آزادگان، 6 بازه تعیین و شناسایی شد. برای آگاهی و تحلیل کیفیت مورفولوژیک کریدور رودخانه ای کن از مجموع 28 شاخص عملکردی و مصنوعی در قالب مدل mqi استفاده شد. پس از بررسی و امتیازدهی 28 شاخص با استفاده از مدل mqi، بازه 2 یعنی بوستان جوانمردان کیفیت مورفولوژیکی بسیار ضعیف و بازه های 1، 3 و 4 کیفیت ضعیف را نشان دادند. فقط دو بازه ی 5 و 6 در بخش پایینی کریدور رودخانه ای نیز با امتیاز 0.4 معادل ضعیف ارزیابی شد. عدم رعایت و توجه به حریم رودخانه، اقدامات مهندسی و تغییر کاربری اراضی، کانالیزه کردن و بتنی کردن بستر رودخانه، ایجاد سازه های عرضی و طولی متعدد (بندها و استخر ذخیره، خاکریزها، نیمرخ پله بندی شده، ...)، بهره برداری از شن و ماسه بستر و حواشی آن، قطع ارتباط آب های زیرزمینی با آب های سطحی، کاهش دبی رودخانه و شار رسوب و جریان از جمله تغییرات اعمال شده ی انسانی و دلایل ضعیف بودن کیفیت مورفولوژیک رودخانه و کاهش کارکردهای اکوژئومورفیک آن است. کریدور رودخانه ای کن در شرایط فعلی به دلایل یاد شده نیازمند توجه و برنامه ریزی و اقدامات لازم برای بالا بردن سطح کیفیت مورفولوژیک آن و احیای کارکردهای اکولوژیکی و طبیعی خود است.

analysis of morphological conditions of kan river corridor in tehran metropolis using mqi method

abstractrivers are the main factor that changes the shape of the earth. river geomorphology studies the forms and processes of rivers and their change and evolution and the role of humans and the interactions between them. urban rivers are one of the ecosystems that have been destroyed and manipulated due to ill-considered and unscientific human interventions. the kan river corridor, as one of the most important rivers in tehran, has not been an exception to these changes. due to human changes in the bed of this river and its canalization, the natural and ecological functions of this river have been reduced and disturbed. the kan river in tehran is facing it. the purpose of this study is to investigate and analyze the conditions and morphological quality of the kan river in tehran using the mqi model. in this regard, using field observations and google earth images, 6 intervals were determined and identified along the way. after reviewing and scoring 28 indicators using mqi model, interval 2, ie bustan javanmardan, showed very poor morphological quality and intervals 1, 3 and 4 showed poor quality. only two intervals 5 and 6 in the lower part of the corridor, ie airport areas. and sand mines were of moderate quality. in general, the morphological quality of the whole river corridor was evaluated as poor with a score of 0.4.