نقد و بررسی تصحیح سفرنامه ناشناخته بستان السیاحه

کتاب بستان السیاحه یکی از مهمترین و آموزنده‌ترین سفرنامه‌هایی است که در دورۀ قاجار نوشته شده است. این کتاب که نوشتۀ زین العابدین بن اسکندر شیروانی است، با توجه به این که گسترۀ زمانی و مکانی سیاحتِ مولف بستان السیاحه بسیار گسترده بوده است، یعنی در عرض 37 سال، بخش اعظم قارۀ آسیا تا خاور دور و جزایر پایین خط استوا، بخشی از اروپا و قسمتی از آفریقای شمالی را گشته و با اقوام و صاحبان مذاهب و نحله‌های مختلف دیدار داشته است و ماحصل همۀ آنها را در کتاب بستان السیاحه گردآوری کرده است و زوایای تاریک تاریخ را که در پستوهای نمور سیاست‌های روز پنهان بودند، روشن می‌کند، کتاب علاوه بر فواید عامی که در متون دیگر نیز قابل دسترسی است، فواید خاص و شاذی هم دارد که شاید تنها در این کتاب بتوان آنها را یافت. این کتاب برای اولین بار، حدود 130 سال پیش یعنی در سال 1315 ه.ق. به صورت چاپ سنگی منتشر شد و بعد از آن نیز چندین بار به شکل سنگی و افست چاپ شد. این کتاب ارزشمند در سال‌های اخیر به همت خانم منیژه محمودی تصحیح و در 3 جلد چاپ شده است. از آنجایی که اولاً تاکنون تلاش شایسته‌ای در معرفی و شناساندن این کتابِ دایره المعارف‌گون صورت نگرفته و ثانیاً تصحیح خانم محمودی در کنار همۀ مزایا و محاسن‌اش، کاستی‌ها و معایبی نیز دارد، لذا قصد داریم که در این جستار به معرفی و نقد این اثر مجهول‌القدر و ناشناخته بپردازیم.

criticism of the correction of bostan al-sayaha

imad faqih kermani is one of the poets of the 8th century. five masnavis and a divan of poems have survived from him. diwan of his poems has been published once by rokuddin homayunfarukh and once by yahya talebian and mahmoud modbari. ignoring ancient and authentic manuscripts and using late, dated and incomplete manuscripts in both editions has caused problems in methodology and numerous slips in correction. in this research, we have cited four reasons for the necessity of re-correcting the diwan of imad faqih, which are: 1. obtaining new and advanced manuscripts; 2. lack of methodology in the selection and use of manuscripts in the previous two corrections; 3. misreadings of the base manuscript in homayoun farrokh’s printing and the lack of reference by later correctors to homayoun farrokh’s base manuscript. 4. obtaining the correct form of many verses after examining the revised manuscripts. we have also tried to show the problems in the previous corrections with critical reviews; by using the newly found manuscripts, especially the 182 manuscripts of the sepehsalar library and the 4197 manuscripts of the noor osmani library, which are older and more reliable than the manuscripts used in both corrections, the correct form of some verses let’s shake hands