نسخه شناسی و نقد تصحیح کتاب«الکشکول» اثر شیخ بهایی

کتاب «الکشکول» نوشته بهاء الدین محمد عاملى معروف به شیخ بهایى(953- 1030ق) است. این کتاب یکی از آثار ارزشمند و گران سنگ شیخ بهایی دانسته شده و آینه معلومات و مشرب ایشان محسوب مى‏شود. بر پایه پژوهش های انجام شده تاریخ نگارش آن در بازه زمانی 988 تا 1029ق در مجموعه‌ای پنج جزئی با عبارت های گوناگون علمی به صورت نا منظم در قالب نظم و نثر به عربى و فارسى آمیخته ای از احادیث پیامبر اکرم9و ائمه معصومین:، نوشته های فلسفی، کلامی، اخلاقی، عرفانی، تفسیری، هیئت، نجوم، براهین هندسی، قواعد نحوی، حکایات، مطالب تاریخی، اشعار و غیر اینها سامان یافته است، نزدیک به صد نسخه بر این کتاب شناسایی شده است، بررسی نسخه ها نشان می دهد که این کتاب از جهت متن با انبوهى از آشفتگى و نابسامانى همراه می باشد، بگونه ای که اکثر نسخه های خطی آن از نظر چینش باهم همخوانی نداشته و هماهنگ نیستند، نظم منطقی مناسبی میان این نسخه ها حکم فرما نیست. این پژوهش افزون بر توضیحاتی که در باره محتوای کتاب و معرفی اجمالی مولف و تبارشناسی کشکول دارد در تلاش است به روش توصیفی- تحلیلی ویژگی های نسخه های گزینش شده این اثر را از جهت متن و ترکیب محتوا و ویژگی تصحیح جدید و کاستی های تصحیح سابق آن را مورد بررسی قرار دهد.

codicology and critique of correction of the book al-kashkul by sheikh bahāʾiabstract

the book al-kashkul is written by bahāʾ al-dīn muhammad ʿamilī known as sheikh bahāʾi. this book is one of the valuable and precious works of sheikh bahāʾi and is considered as a mirror of his knowledge and inspiration. according to the researches, the date of its writing was between 988 and 1029 ah and has been organized in a collection of five sections which include various scientific terms in an irregular format in verse and prose in arabic and persian, a mixture of the hadiths of the holy prophet (pbuh) and the infallible imams, philosophical, theological, ethical, mystical, exegesis, hei’at (traditional astronomy), astronomy texts, geometric proofs, syntactical rules, anecdotes, historical materials, poems, etc. and nearly a hundred manuscripts of this book have been identified so far. examining the manuscripts shows that this book is accompanied by a lot of confusion and disorganization in terms of the text, such that most of its manuscripts are not consistent and harmonious in terms of arrangement, and there is no proper logical order in these manuscripts. in addition to the descriptions of the content of the book and the brief introduction of the author and the genealogy of kashkul, this study, through a descriptive-analytical method, seeks to examine the features of the selected manuscripts, of this work in terms of the text, the composition of the content, the features of the new correction, and the shortcomings of its former correction.