شناخت تحلیلی و معرفی نسخ خطی جنون‌المجانین

جنون‌المجانین اثر قوام‌الدین سنجانی، عارف سدۀ هشتم و نهم هجری است که با موضوع عرفان و تصوف نگارش یافته است. این اثر ارزشمند با نگرشی منتقدانه به موضوع تصوف و عقاید صوفیان، در چهار باب: معتقدات، واردات، واقعات و اشعار تحریر شده است. پژوهش حاضر با عنایت به اهمیت جنون‌المجانین بر آن است تا با تکیه بر روش توصیفی - تحلیلی علاوهبر معرفی اثر و نسخه‌های موجود از آن، به بررسی ویژگی‌های زبانی و ادبی آن نیز بپردازد. از دیگر سو، پژوهش حاضر در بخش تحلیل محتوایی، مواضع مولف را دربارۀ مسائل مختلف تصوف آشکار می‌کند. نتایج بررسی نشان می‌دهد که سنجانی نیز، مانند اغلب عرفا، برای اثبات دیدگاه‌هایش از آیات، احادیث، اشعار و اقوال مشهور یاری گرفته است. از جمله ویژگی‌های بلاغی این اثر نیز می‌توان به: کاربرد کلمات پی‌درپی، واج‌آرایی، جناس، سجع، تشبیه، تمثیل، اقتباس (حلّ و درج)، تلمیع و تلمیح اشاره کرد. ویژگی‌های زبانی متن بیان‌کنندۀ آن است که نثر کتاب کهن‌تر از دورۀ مولف است. گفتنی است از جنون‌المجانین هفت نسخۀ خطی شناسایی شده است که در کتابخانه‌های ایران، ترکیه، مصر، پاکستان و انگلیس نگهداری می‌شود.

analytical recognition and introduction of the manuscripts of junan al-majanin

junan al-majanin is written by qawamuddin sanjani, a mystic of the 8th and 9th centuries of hijri, which was written on the subject of mysticism and sufism. this valuable work is written with a critical approach to sufism and sufi beliefs, in four chapters: beliefs, imports, events and poems. in view of the importance of junanul majanin, the present research is based on the descriptive-analytical method, in addition to introducing the work and its existing versions, it also examines its linguistic and literary features. on the other hand, the current research reveals the author’s positions on various sufism issues in the content analysis section. the results of the survey show that sanjani, like most mystics, took help from famous verses, hadiths, poems and sayings to prove his views. among the rhetorical features of this work, we can mention: the use of consecutive words, phonology, puns, similes, similes, adaptations (solutions and insertions), glosses and hints. the linguistic features of the text indicate that the prose of the book is older than the author’s period. it should be mentioned that seven manuscripts of junanul majanin have been identified, which are kept in the libraries of iran, turkey, egypt, pakistan and england.