بررسی واژه‌های ناشناخته و کم‌کاربرد در ترجمه‌ای کهن از قرآن مجید (نسخۀ 1766 کتابخانۀ آستان قدس رضوی)

ترجمه‌های کهن قرآن، میراثی ارجمند از زبان پیشینیان ما و گنجینه‌ای از واژه‌های اصیل فارسی هستند. در این مقاله که از دل پژوهشی گسترده‌تر برای احیا و تصحیح ترجمه‌ای کهن و قدیم از قرآن کریم (نسخۀ 1766 کتابخانۀ آستان قدس رضوی) به دست آمده است، به بررسی واژه‌های ناشناخته و کم‌کاربرد در این ترجمه پرداخته‌ایم. تعدادی از این واژه‌ها مانند واژۀ «رویجه (رویچه)» معادل واژۀ قرآنی «رِئاء» کاملاً ناشناخته‌ است و تنها در این نسخه به کار رفته‌است و شمار بیشتری از آنها مانند واژه‌های «فرویش‌کاران» معادل «اَلْغَافِلِینَ» و «ورواره‌» معادل «الغُرفة» کم‌کاربرد و مهجورند. از آنجا که معنای کلمات ضمن کاربرد آنها در متن روشن‌تر می‌شود، علاوه بر معادل‌های قرآنی و فارسیِ واژه‌های کهن، موارد کاربرد آنها را در نسخۀ مورد نظر و ترجمه‌های دیگر قرآن و گاهی در متون ادبی نیز آورده‌ایم و در مواردی برای روشن‌تر شدن معانی آنها به واژه‌های مرتبط با آنها نیز اشاراتی کرده‌ایم. از بررسی این واژه‌ها و برخی دیگر از ویژگی‌های زبانی این نسخه به این نتیجه رسیده‌ایم که به سبب شباهت‌هایی که با قرآن قدس وجود دارد، گونۀ زبانی این ترجمه به گونۀ زبانی ترجمه‌های حوزۀ شرق به ویژه حوزۀ سیستان نزدیک‌تر است.

examining unknown and rarely used words in an old translation of the holy quran (1766 edition of astan quds razavi library)

the old translations of the quran are a precious legacy of the language of our ancestors and a treasure of authentic persian words. in this article, which was obtained from broader research to revive and correct an ancient translation of the holy quran (1766 manuscript of astan quds razavi library), we have investigated the unknown and rarely used words in this translation. a number of these words, such as the word &rouijeh& equivalent to the quranic word &re’a& are completely unknown and are used only in this version and at most in another old translation of the qur’an, and a larger number of them such as the words &farwishkârân& equivalent to &al-ghafilin& & and &varwareh& are equivalent to &al-ghorfat& and are rarely used and abandoned. since the meaning of the words becomes clearer as they are used in the text, in addition to the quranic and persian equivalents of the old words, we have given the cases of their use in the target version and other translations of the quran and sometimes in literary texts, and in some cases to clarify their meanings to we have also mentioned the words related to them. from examining these words and some other linguistic features of this version, we have come to the conclusion that due to the similarities with the holy qur’an, the language of this translation is closer to the type of the language of the eastern region, especially the sistan region.