ضرورت تصحیح تاریخ گیتی گشا و معرفی دست‌نویس‌های اثر

یکی از مهمترین منابع پژوهش در تاریخ زندیه، کتاب تاریخ گیتی‌گشا اثر میرزا سید محمد صادق موسوی اصفهانی متخلص به نامی (درگذشت 1204 ق)، شاعر خوش‌ذوق و نویسندۀ توانای این دوره می‌باشد. این اثر دارای دو ذیل است که پس از درگذشت نویسنده توسط شاگردش میرزا عبدالکریم بن علیرضا شریف شیرازی و پس از او محمدرضا شیرازی تکمیل گردیده است. روی‌هم‌رفته این اثر با احوال و اوصاف کریم خان زند آغاز و تا پایان کار لطفعلی خان زند (1209ق) را روایت می‌نماید. نخستین بار در سال 1317ش سعید نفیسی تنها با بهره‌گیری از یک نسخه خطی متاخر و به اذعان خویش پرغلط و مخدوش گیتی‌گشا را بدون گزارش‌ اختلاف نسخ و با بازآفرینی قریب به 25 صفحه از دست‌نویس اصلی، تصحیح نموده است. با بررسی‌های صورت گرفته و با مراجعه به فهارس این مسئله روشن می‌شود که از این اثر قریب به 37 دست‌نویس در کتابخانه‌های ایران و جهان موجود می‌باشد و بسا دست‌نویس‌هایی که بسیار به تاریخ تالیف گیتی‌گشا نزدیک بوده و مصحح از آن‌ها بهره‌ نبرده است. بنابراین با دستیاب شدن این دست‌نویس‌ها این ضرورت احساس می‌شود که این اثر بااهمیت و ارزشمند مجدد مورد تصحیح و مداقه قرار گیرد تا اثری منقح با تعلیقات از آن ارائه گردد. در این جستار ضمن اشاره به کاستی‌های تصحیح سعید نفیسی به معرفی دست‌نوشت‌های موجود از این اثر می‌پردازیم.کلیدواژگان: تاریخ گیتی‌گشا، محمدصادق نامی اصفهانی، زندیه، عبدالکریم شیرازی، محمدرضا شیرازی.

the necessity of correcting the date of gitti gosha and introducing the manuscripts of the work

abstractone of the most important sources of research in the history of zandiyeh is the book tarikh giti-gosha by mirza seyyed mohammad sadegh mousavi isfahani, nicknamed, a tasteful poet and a talented writer of this period. this work has two parts which were completed after the death of the author by his student mirza abdul karim bin alireza sharif shirazi and after him mohammad reza shirazi. taken together, this work narrates the life and characteristics of karim khan zand from the beginning to the end of the work of lotf ali khan zand (1209 ah). for the first time in 1317 a.h., saeed nafisi corrected the erroneous and distorted gitigosha by using only a late manuscript and by his own admission, without reporting any copy differences and by recreating nearly 25 pages of the original manuscript. . with the investigations done and by referring to the indexes, it becomes clear that there are about 37 manuscripts of this work in the libraries of iran and the world, and probably the manuscripts which are very close to the date of gitigosha’s authorship and the proofreader did not use them. therefore, with the availability of these manuscripts, it is felt necessary that this important and valuable work be corrected and refined again to present a revised work with comments from it. in this essay, while pointing out the shortcomings of saeed nafisi’s correction, we introduce the existing manuscripts of this work.