متن‌شناسی رسالۀ جامع‌الهدایه فی علم الرمایه

رسالۀ جامع‌الهدایه فی علم الرمایه نوشتۀ نظام‌الدین احمدبن‌محمد معروف به شجاع‌الدین درودباشی بیهقی است که در سال 718 ه.ق. نوشته شده و موضوع آن فنون تیراندازی و کمانداری است که در هفده فصل جداگانه ترتیب داده شده است. این نسخه را نخستین بار محمدتقی دانش‌پژوه در 1342 در مجلۀ «فرهنگ ایران‌زمین» بدون تصحیح، ویرایش و پژوهش بر روی متن آن، براساس یک نسخه که در اختیار داشته، به چاپ رسانده است؛ درحالی‌که امروزه از این رساله سیزده نسخه در کتابخانه‌های مختلف داخلی و خارجی ثبت شده است. از آنجا که این رساله از اهمیتی تاریخی و محتوایی برخوردار است، نویسندگان برآنند تا با پژوهش در متن این رساله، ضمن معرفی آن، ضرورت تصحیح و چاپ ویراستۀ این رساله را بیان کنند.این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع موجود کتابخانه‌ای انجام گرفته است. با توجه به اینکه نویسندۀ این رساله خود در تیراندازی تخصص داشته، محتوای رساله و نیز نوع و سبک کاربرد واژگان و اصطلاحات نظامی در آن قابل توجه است و ثبت آنها در فرهنگ‌های لغات برای غنی بخشیدن به زبان فارسی در این حوزه اهمیتی دوچندان دارد. همچنین این رساله از نظر موضوعی تکمیل‌کنندۀ دیگر رساله‌ها در این زمینه است که راه را برای پژوهش‌های کامل‌تر در این حوزه هموار می‌سازد. صرف‌نظر از کاربرد پربسامد واژگان و اصطلاحات ویژۀ تیراندازی در آن، این رساله عاری از ویژگی‌های سبکی برجسته و منحصربه‌فرد زبانی است. همچنین نثر این کتاب روان است که در برخی از موارد به‌همراه ابیاتی از شاعران برجستۀ ادب فارسی است.

textology of the treatise of jami’ al-hidayah fi ’ilm al-remayah

the treatise of jami’ al-hidayah fi ‘ilm al-remayah written by nizam al-din ahmad bin muhammad known as shuja al-din doroodbashi beyhaqi, which was written in 718 a.h. with subject of shooting and archery techniques, which are arranged in seventeen separate chapters. this treatise was published for the first time by daneshpazhooh in 1963 in “farhang iranzmin” magazine without correction, editing and research on its text, based on one manuscript he had; while today thirteen manuscripts of this treatise have been registered in different iranian and foreign libraries. because this treatise has historical and content importance, the authors intend to research on the text, in addition to introducing it, to express the necessity of correcting and edited publishing of this treatise.this research has been done with descriptive-analytical method and using available library resources. considering that the writer of this treatise was an expert in shooting and archery, the content of the treatise, also the type and style of words and military terms usage in it are significant, and recording theme in dictionaries has a lot of importance to enrich the persian language in this field; also, this treatise is complementary to other treatises in this content, which prepares the way for more complete researches in this field. regardless of the frequent use of special shooting and archery words in it, this treatise is devoid of outstanding linguistic features. also, the prose of this treatise is eloquent, which in some cases is accompanied by verses from prominent poets of persian literature.