قدیم‌ترین رسالۀ معمائی فارسی

صنعت بدیعیِ معما که از دیر باز در شعر فارسی رواج داشته، به دو نوع معمای اسمی و تاریخی (ماده تاریخ) تقسیم می شود. در سده های 9-11 ق که دوره اوج معماسرایی بود، رساله های متعددی به منظور شرح و توضیح قواعد معما، و همچنین ثبت بهترین معماها نوشته شد. فقدان تحقیقی جامع دربا رۀ رسالات معمائی، شناسایی آنها را با مشکلاتی مواجه کرد که لغزشها و اشتباهاتی را در برخی منابع مرجع پیش آورده است. این لغزش ها به آثار دیگر راه یافتند و در نهایت چنان رواج یافته اند که حقیقت علمی پنداشته می شوند. در این پژوهش بنیادی که با استفاده از منابع کتابخانه ای و مقابلۀ نسخ خطی متعدد صورت گرفت، آشکار شد که نظر ذبیح الله صفا مبنی بر اینکه الاحیاء فی حل المعمّا قدیم ترین رسالۀ معمائی فارسی است، چندان دقیق نیست و احتمالاً چنین رسالهای وجود نداشته باشد. قدیمترین رساله با توجه به آنچه موجود است، مطلوب الاحباب اثر رفیع منوچهر تاجر ملقب به بدیع تبریزی است. مولف رسالۀ 24 اصل نیز شناسایی گردید که محمد آل کر است.

the oldest persian enigmatic treatise

riddle as a figure of speech, which has been popular in persian poetry for a longtime, is divided into two types: nominal and historical riddles (chronograph). in the11th-9th lunar centuries, which was the peak period of the riddle writing, severaltreatises were written to explain the rules of riddles, as well as to record the bestriddles. the lack of comprehensive research on enigmatic treatises has led toproblems in identifying them, which has caused mistakes and errors in somereference sources. such mistakes have found their way into other works and haveeventually become so prevalent that they are considered scientific truth. thisfundamental research, which was carried out using library sources and dealing withnumerous manuscripts, revealed that zabihullah safa's view that ( (الاحیاء فی حل المعمّا“al-ehyāe fī hal al-moamā” is the oldest persian enigmatic treatise is not exact andthere is no such treatise. the oldest treatise ( مطلوب الاحباب ) “matlōb al-ahbāb” is thework of rafi manouchehr, a merchant known as badie tabrizi. the author of thetreatise 24 asl was also identified.