بازخوانی انتقادی رویکرد نسخه‌شناسانۀ «حافظ به سعی سایه»

در قرن اخیر، ماجرای پایان ناپذیر سخن حافظ به مطالعات و پژوهش‌های بی‌شماری انجامیده و هرکس از طریقی در کلام او مضمون‌ها را بررسی کرده و در آثار متعددی به چاپ ‌رسانده است. از مباحثی که در سال‌های میانی قرن اخیر بسیار مورد بررسی و تحقیق قرار گرفت، چاپ و انتشار کتب متعددی در زمینۀ تصحیح دیوان حافظ بود. گروهی از مصححان کوشیدند تا دیوان حافظ را که در زمان حیات او جمع آوری نشده بود، به کمک نسخه‌های قدیمی و گاه به سلیقۀ خود تصحیح کنند و غبار تحریفات نساخ و کاتبان را از چهرۀ ابیات اصیل بزدایند. یکی از تحقیقات حافظ‌شناسی، دیوان حافظ با شرح و حواشی هوشنگ ابتهاج است که به سبب شهرت و سابقۀ نویسندۀ آن در کار شرح برخی از متون عمدۀ ادب فارسی، در خور توجه و تاملی دیگر است. از آنجا که از زمان انتشار نخستین چاپ این کتاب تاکنون گام‌هایی چند در راه نقد و معرفی آن برداشته شد، نگارنده بر آن است تا با بازخوانی آنها، به بازنمایی دیدگاه‌های مختلف در باب آخرین طبع از اشعار حافظ بپردازد. هدف این نوشتار، طرح نظریات متعدد در باب «حافظ به سعی سایه» و نیز نقد و بررسی این نظریات برای رسیدن به درکی بهتر از رویکرد مصحح این اثر است. به این ترتیب، با بررسی پژوهش‌هایی که در باب این اثر نوشته شده‌، نشان داده‌ایم این طبع و تصحیح جدید در عرصۀ حافظ شناسی، دلایل موجهی برای ظهور خویش دارد و می‌تواند نزدیک‌ترین نسخه به نسخۀ کهن و خود حافظ باشد.

critical re-reading of the manuscriptology approach of hafez to the effort of sayeh (houshang ebtehaj)

the endless story of hafez’s speech in recent century has been done in countless studies and researches and everyone has examined the themes in some way in her words and has published them. one of the topics that was widely studied and researched in the middle years of the last century was the publication of several books on the emendation of divan-e-hafez. a group of proofreaders tried to emend divan-e-hafez with the help of older versions and sometimes to their own taste and remove the dust of distortions of copyists and scribes from the face of the original verses. one of these researches is the divan-e-hafez with the description and margins of houshang ebtehaj, which due to the fame and background of its author in the description of some major texts of persian literature, is worth pondering. because of since the publication of this book, several steps have been taken to critique and introduce it, by reading them, the author intends to represent different views on the latest version of hafez’s poems. the purpose of this article is to present various theories about &hafez to the effort of sayeh& and also to review these theories to achieve a better understanding of the approach of the corrector of this work. hence, we have reviewed the research that has been written about this work and have shown this version, has good reasons for introducing itself and can be the closest version to the old version and hafez.