بررسی، تحلیل و بازخوانی اسناد مالی در عصر قاجار، مطالعه موردی: (کتابچه جمع و خرج همدان و قراگوزلو 1279 ق)

این پژوهش، به بررسی یکی از کتابچه های مالی در دوره قاجاریه می پردازد. هدف از این پژوهش استنساخ و بازخوانی کتابچه، بررسی محتوایی و تحلیل آماری آن، ترسیم اقتصاد محلی و نیز تعیین الگوی تهیه شده این سند می‌باشد. روش پژوهش در این تحقیق، توصیفی-تحلیلی و با رویکرد مطالعه‌ اسناد است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که این اسناد در دوره قاجار بر اساس اصول و چارچوب دیوانی و فن استیفا تهیه می شده و محتوای این کتابچه نشان می دهد که بیشتر سنگینی مالیات بر عهده مردمان، از جمله روستاییان بود. این در حالی بود که اکثر این درآمدها، نه تنها برای حکومت مرکزی فرستاده نمی شد، بلکه عمده آن، صرف هزینه‌های اضافی می‌شد و هزینه کمی هم صرف آبادانی ایالت می گردید. همچنین با بازخوانی این کتابچه، می توان به شیوه حکمرانی عبدالله علاءالملک در همدان و نیز ترسیم و تبیین بخش کوچکی از تاریخ اقتصادی-اجتماعی دوره قاجار، در ایالت همدان پی برد، به مصداق مشت نمونه خروار، گویای نسبی وضعیت مالی بقیه ایالات ایران هم هست.

(case study: revenue and expenditure instruction of hamedan and qaraguzlu in 1279 ah)

this study examined one of the financial instructions in the qajar era. the purpose was to transcribe and review the instruction, study its content, analyze it statistically, present an overview of its local economy, and determine its drawn up model. this descriptive-analytical was carried out through a desk study. the findings indicated that such documents were provided during the qajar era based on administrative principles and debt-collection techniques. the instruction content showed that the taxation burden was mostly borne by the people, including the peasants. this was done while most of such revenues were not sent to the central government, but most of them were spent on additional expenses and merely a small amount was spent on state development. the review of the instruction showed how abdullah alaa al-molk had ruled in hamedan. it also explained a small section of the socio-economic history of the qajar dynasty in hamedan, which can be generalized to the financial status of other iranian states in the said period.