متن شناسی و بررسی ساختاری منشآت ارزنجانی (سدۀ هشتم قمری)

طیب‌الدین مولوی ارزنجانی، از مترسلان و ادبای گمنام سده هشتم قمری در آسیای صغیر است. اثر وی موسوم به منشآت به خط او در سال 822 قمری نگاشته شده است. منشآت مذکور تا کنون تصحیح نشده و نیز در ضمن پژوهشی مستوفی، مورد بررسی قرار نگرفته است. در این نوشتار به روش تحلیل و توصیف محتوای کیفی، منشآت ارزنجانی مورد تحلیل متن شناسی قرار گرفته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که اثر حاضر، متنی است که به قصد راهنمایی و به دست دادن الگوهای نامه نگاری در وهله اول برای عموم و در مرتبه دوم برای منشیان به نگارش درآمده است. اقسام مکاتیب رسمی و غیر رسمی در متن مشهود است؛ در موضع نام مخاطبان، اسم خاصی مشهود نیست و از قید فلان استفاده شده است. مکاتیب اثر به نسبت شیوه معهود قرن نهم، چندان دراز و مطنب نیستند. ساختارهای نامه‌نگاری متاثر از اسلوب‌های متداول عصر است. نویسنده در مواضع گوناگونِ نامه‌ها به آیات، روایات و نیز اشعار شاعران متقدّم و معاصر خویش مانند سلمان ساوجی، ظهیر فاریابی و مولانا استشهاد جسته است. سبک نثر منشآت، فنی و تا حدّی مایل به مصنوع است، به گونه‌ای که جانب عبارت پردازی های رایج منشیانه و کاربرد اسجاع، جناس‌ها و سایر فنون لفظی و معنوی فروگذار نشده است. در برخی عبارات نثر، جنبه شاعرانه به خود گرفته است که از توانایی مصنّف اثر در نثر فارسی حکایت می‌کند.

textology and structural study of arzanjani origins (8th lunar century)

tayyaba al-din mawlawi arzanjani is an anonymous eighth-century lunar messenger and writer in asia minor. his work called manshat was written in his handwriting in 822 ah. the mentioned sources have not been corrected so far and have not been studied in mostofi’s research. in this paper, by means of analysis and description of qualitative content, the origins of arzanjani have been analyzed textually. findings show that the present work is a text that has been written with the intention of guiding and providing lettering patterns in the first place for the public and in the second place for secretaries. the types of formal and informal correspondence are evident in the text; in the position of the name of the audience, a specific name is not obvious and some adverb has been used. the correspondence of the work is not very long and satisfactory compared to the conventional method of the ninth century. the structures of correspondence are influenced by the common styles of the age. the author has testified to the verses, narrations and poems of his earlier and contemporary poets such as salman savoji, zahir faryabi and rumi in various positions of the letters. the prose style of the origins is technical and somewhat artificial, so that it is not left out of the usual secretarial expressions and the use of references, puns and other verbal and spiritual techniques. in some expressions of prose, it has taken on a poetic aspect, which indicates the ability of the author of the work in persian prose.