ارزیابی ظرفیت‌های سیاسی ترکیه برای تحقق تمدن نوین اسلامی

کشور ترکیه، با تکیه ‎بر میراث تمدنی امپراتوری عثمانی، ازجمله کشورهایی است که داعیه ایجاد تمدن اسلامی از طریق احیای نظام سیاسی خلافت را در سر دارد. با رشد اسلام‎ گرایی در ترکیه در دهه ‎های اخیر، رهبران و اندیشمندان سیاسی آن تلاش کرده‎ اند تا الگوی تمدنی خود را بیش از گذشته تئوریزه نمایند. در این میان، نجم‎الدین اربکان و طیب اردوغان، رهبران اسلام‎ گرایی سیاسی، و سعید نورسی و فتح‎الله گولن، رهبران اسلام‎ گرایی اجتماعی، در تحولات سیاسی-اجتماعی ترکیه نقش بسزایی داشته‎ اند. در این نوشتار تلاش شده تا با رویکردی حداکثری، ظرفیت ‎های سیاسی ترکیه برای تحقق تمدن جدید اسلامی در سه حوزه دولت (تجربه دولت‎ های اربکان و اردوغان)، جنبش ‎های سیاسی-اجتماعی (تجربه فعالیت‎ های نورسی و گولن) و احزاب سیاسی (تجربه حزب رفاه و حزب عدالت و توسعه) سنجیده شود. نتیجه پژوهش، این باور را  ایجاد می‎ کند که ترکیه از سویی، اگر بتواند ادعای خود مبنی بر جمع میان اسلام و دموکراسی را تحقق بخشد و از سوی دیگر، اگر بتواند میان دو مطلوب متضاد خود، یعنی احیای خلافت اسلامی و عضویت در اتحادیه اروپا، جمع کند، تجربه‎ای سرشار و موفق را در مسیر نیل به تمدن جدید اسلامی به‎وجود آورده است. شواهد زیادی وجود دارد که تحقق این دو اگر، تقریباً ناممکن است و بر این ‎اساس، ظرفیت ‎های سیاسی ترکیه برای تحقق تمدن جدید اسلامی بسیار اندک خواهد بود.

assessment of turkey’s political capacities for the realization of a new islamic civilization

turkey, especially relying on the cultural heritage of the uthmalani empire, is one of the countries that claims to create islamic civilization through the revival of the caliphate political system. with the growth of islamism in turkey in recent decades, its leaders and political thinkers have tried to theorize their civilization model more than in the past. in the meantime, najmuddin erbakan and tayyip erdoğan as the leaders of &political islamism& and saeed nursi and fethullah gulen as the leaders of &social islamism& have played a significant role in the political and social developments of turkey. in this article, with a maximum approach, turkey’s political capacities for the realization of modern islamic civilization are tried in three areas of the government (the experience of the erbakan and erdoğan governments), political-social movements (the experience of the activities of nursi and gulen) and political parties (the experience of the welfare party and the party justice and development) to be exploited. the result of the research is the belief that if turkey on the one hand can realize its claim of combining islam and democracy and on the other hand it can combine its two conflicting desires - the restoration of the islamic caliphate and membership in the european union - it will be a rich experience and has created success in the path of achieving the new islamic civilization and there are many evidences that the realization of these two &ifs& is almost impossible and accordingly, turkey’s political capacities for the realization of the new islamic civilization will be very small.