تاثیرپذیری گوته از قرآن در دیوان غربی شرقی

بی‌گمان ادبیات تطبیقی ارتباط تنگاتنگی با مطالعات ترجمه دارد و دست کم در یکی از قلمروهای آن، بررسی تاثیرات ادبی بین فرهنگ‌ها و ادبیات‌های مختلف، این ارتباط ملموس‌تر و جدی‌تر است. نویسندۀ بلندآوازۀ آلمانی، گوته، از دوران دانشجویی به مشرق زمین، در معنای وسیع کلمه، علاقه‌مند بود و در این باره پیوست آثاری را به زبان‌های مختلف اروپایی مطالعه می‌کرد. در خلال این مطالعات بود که وی با کتاب آسمانی مسلمانان، قرآن، نیز آشنا شد و شدیداً تحت تاثیر آن قرار گرفت. این تاثیرپذیری در برخی از اشعار او به ویژه در جامع‌ترین دفتر شعرش، دیوان غربی شرقی (1819)، کاملاً مشهود است. جستار حاضر بر آن است که از طریق مبانی نظری ادبیات تطبیقی، قلمرو مطالعات تاثیر و تاثر، و با تکیه بر مستندات و شواهد تاریخی این تاثیرپذیری را بررسی کند. چنان که خواهد آمد، گوته به مدد ترجمه بود که متنی مختلط آفرید و از رهگذر آن الفاظ، عبارات، تصاویر و مضامین جدیدی به اثرش افزود. در ابتدا نشان داده‌ایم که وی چگونه و از رهگذر چه کسانی با قرآن کریم آشنا شد و چه ترجمه های از این اثر را در اختیار داشت. در ادامه افزون بر دفترهای دوازده‌گانۀ دیوان غربی شرقی، موخرۀ نسبتاً بلند آن نیز بررسی شده، و تقریباً تمام تاثیرپذیری‌ها و اقتباس‌ها استخراج و آیاتی را که سرچشمۀ الهام او بوده نیز ذکر شده است.

goethe in the shadow of the east: the influence of the quran on west eastern divan

abstractthere is a close relationship between comparative literature and translation studies, especially in the domain of influence studies. the famous german poet, novelist and dramatist, johann wolfgang von goethe, from his early youth was somehow interested to the east, in the inclusive sense of the word, and regularly read the books, in different european national languages, on east and its people. while reading these miscellaneous books that he became acquainted with muslims’ religious book, the holy quran, and greatly was influenced by it. this impact is quite conspicuous, notably, in his most comprehensive book of poetry, west eastern divan (1819). the present paper tries, through the prism of comparative literature especially influence studies, to investigate historical and personal evidences. at the beginning goethe’s familiarity with the quran and its translations which he read are elaborated on. later on, the twelve books of west eastern divan and its long epilogue, notes and papers written for a better understanding of divan, are analyzed very precisely, and goethe’s sources of inspiration are, one by one, identified and explained.