نگاهی انتقادی به دیروز و امروز ادبیات تطبیقی در ایران

جستار حاضر از دو بخش؛ یکی اصلی و دیگری فرعی، تشکیل شده است. بخش اصلی نگاهی است انتقادی به سیر ادبیات تطبیقی در ایران از آغاز تا امروز. بخش فرعی شامل یک ضمیمه است: سرفصل ادبیات تطبیقی دانشگاه تهران در دهه پنجاه شمسی. جستار پیشِ رو می کوشد تا نشان دهد چون این رشته در ایران هیچ گاه به طور پیوسته، نظام مند و مبتنی بر نظریه های ادبیات تطبیقی تدریس و تشکیل نشده و فاقد الزامات اولیه؛ مانند گروه آموزشی مستقل، درسنامه های نظری و عملی مناسب، انجمن علمی، نشریه تخصصی و استادان متخصص بوده، نتوانسته است به درستی تشکیل شود و در مسیر درست حرکت کند. به علاوه، چیستی و تعریف ادبیات تطبیقی در ایران در ادوار مختلف دچار کج فهمی های بسیار شده است؛ از درک ناقص و نادرست از ادبیات تطبیقی، چارچوب های نظری و روش شناسی آن گرفته تا عدم آشنایی با نظریه ها و رویکردهای جدید آن. از آنجا که ادبیات تطبیقی در همه جای دنیا کارِ گروهی و جمعی (جمعی از تحصیل کردگان این رشته و سایر رشته ها؛ اعم از ادبیات ملی و خارجی) است، برای رهایی از این بن بست، افزون بر تهیه و تدارک الزامات ضروری این رشته، متخصصان این رشته و دیگر رشته های مرتبط، باید سرفصلی تهیه کنند که ماهیت بینارشته ای داشته باشد و امر آموزش محدود به حضور متخصصان یک یا دو گروه آموزشی نباشد و از استادان متخصص گروه های مختلف آموزشی، برای تدریس دروس این رشته استفاده کنند.

a critical view on the past and present of the comparative literature in iran

the present paper is comprised of two parts, a main part and a subsidiary one. the main part deals with the critical study of the development of the discipline of comparative literature in iran from the start to the present time. the subsidiary part includes an appendix i.e., the university of tehran’s curriculum of the comparative literature in 1350s. the present paper tries to show that comparative literature has never been established and taught in a sustained and systematic manner based on the theories of comparative literature. it has been deprived of the primary necessities such as independent departments, a proper curriculum, scientific associations, professional journals and expert professors. in different periods of time, the nature and the meaning of comparative literature in iran has been troubled with a number of misunderstandings from theoretical frameworks and methodology to a lack of familiarity with new theories and approaches. since everywhere in the world comparative literature involves teamwork (comprised of experts in comparative literature as well as scholars of national and foreign literatures), to get rid of the present dead-end, more than providing what is essential to the discipline, experts of the comparative literature and related disciplines aught to design a curriculum with an interdisciplinary nature and teaching would not be limited to the presence of experts from one or two departments.