بررسی بین رشته ای گزیده متون کلاسیک فارسی بر اساس روان‌شناسی انسان‌ گرایانه آبراهام مزلو

مقایسه و تطبیق، اگرچه به مثابه کنشی انسانی و اجتماعی، مقوله ای دیرپاست؛ اما در حوزه مطالعات ادبی، از سده نوزدهم میلادی، خود را در قامت یک رویکردِ جدید ادبی؛ یعنی «ادبیّات تطبیقی» بازنمایاند. جستار پیشِ رو، بر آن است تا با درنظرداشت رویکردهای نوین ادبیّات تطبیقی، به ویژه سویه میان رشته ای آن، به نمودها و نمونه های ادبی نظریه «سلسله مراتب نیازهای آبراهام مزلو» در چند اثر برگزیده کلاسیک، همچون فرج بعد از شده، کلیله و دمنه، قابوسنامه، تاریخ بیهقی، غزلیات حافظ، و...  بپردازد و با بازجستی روان‌ شناختی - ادبی، افزون بر آشکارکردن کارآمدی این دو حوزه، دریچه هایی تازه را بر پژوهش های آتی بگشاید. پژوهش گویای این واقعیت است که آنچه مزلو با نگرشی انگیزه شناختی، در چهارچوب هرم نیازهای خود مطرح کرده‏ است، پیش از این به گونه ای هوشمندانه در متون ادبی ما، چه در قالب چهارچوب های نظری و چه در فرم های روایتی مطرح شده است. نوشتار حاضر، نخستین پژوهشی است که با مبنا قراردادن هرم نیازهای هشتگانه مزلو، به تطبیق و تحلیل آرای مزلو با روایت - گزاره های ادب فارسی پرداخته‏ و درنهایت، به دو نتیجه کلّی: الف. اثبات کارایی یک نظریه روان‌شناختی در پیوند با متون ادبی و ب. درک بهتر ارزشمندیِ متون ادبی در نمودبخشی به مفاهیم انتزاعی - ذهنی، دست یافته است.

an interdisciplinary study of selected persian classic texts based on maslow’s humanistic psychology theory

the concept of comparison has been so long-lasting and durable that can be taken into account as both a humanistic and social tradition. in the present study, with a view toward comparative literature, and from the point of view of the psychological theory of “pyramid of needs” by abraham maslow, the authors intend to analyze some classical works such as faraj bad az shedah, kalile va damneh, qaboos-nameh, tarikh beyhaqi, and ghazaliyat-e hafez. drawing on a psycho-literary analysis perspective, the purpose of the present study is to reveal the scope and capacity of each discipline in offering new horizons for future research. the results of this study show that the ideas proposed by humanistic psychologists to represent a motivational analysis of human behavior, such as the one proposed by maslow, have already been considered in the persian literature in an explicit or implicit manner. this study, for the first time in the persian literature, analyzes realistic narratives and proposes two major findings: a) the effectiveness of a psychological theory in relation to literature is proven and b) a better understanding of the value of literary texts in representing mental and abstract concepts is gained.