واقع‌نمایی و بازنمایی در فلسفه و سینما: بررسی نقادانۀ فیلم مرد عوضی اثر آلفرد هیچکاک با اشاره به نظریۀ آندره بازَن

مسئلۀ چیستی «واقعیت» و چگونگی بازنمایی آن در آثار هنری و ادبی از دیرباز یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های هنرآفرینان و نظریه‌پردازان بوده است. اوج آن اواسط سدۀ نوزدهم بود که به‌دنبال تحولات علمی و اجتماعی، از جمله اختراع دوربین عکاسی، نقاشان و نویسندگان اروپایی با صراحت و جدیت بیشتری به این موضوع پرداختند که حاصل آن شکل‌گیری جنبش «رئالیسم» (واقع‌نمایی) با هدف ثبت دقیق و عینی‌نگرانۀ واقعیت خارجی، به‌ویژه واقعیت‎های جامعه و وضع طبقه‌های پایین، بود. فیلم مرد عوضی ساختۀ آلفرد هیچکاک (1957) فیلمی داستانی بر اساس روی‌دادی واقعی و شامل بسیاری از مضمون‌های رئالیسم است. ادعای خود کارگردان این بوده که فیلم او «مستند» و بازنمایندۀ حقیقت است، بدون هیچ دخلی و تصرفی. پس از شرح تطبیقی و موجز مفهوم‌های «واقعیت» و «واقعیت‌نمایی» در فلسفه و سینما، پژوهش حاضر این فیلم را بر اساس نظریۀ آندره بازَن دربارۀ سینمای رئالیستی تحلیل می‌کند تا نشان دهد که، به‌رغم ادعای فیلم‌ساز و وجود برخی ویژگی‌های واقع‌نمایانه، آیا در نهایت می‌توان این فیلم را اثری رئالیستی در شمار آورد یا نه. تحلیل این فیلم نشان می‌دهد که مرد عوضی نه‌فقط عاری از جنبه‌های ذهن‌محور نیست، بلکه طبق گزارش‌های موجود چندان هم به ماجرای واقعی وفادار نبوده است و با تعریف بازن از رئالیسم مطابقت نمی‌کند. پژوهش حاضر، به این ترتیب، به این بحث می‌رسد که، با فرض وجود مستقل واقعیت عینیِ بیرونی، آیا اصولاً بازنمایی وفادارانه و بی‌طرفانۀ آن در رسانه‌های هنری، از جمله سینما و ادبیات، ممکن است یا خیر.

realism and representation in philosophy and cinema: a critical examination of alfred hitchcock’s the wrong man with special reference to andré bazin’s theory

the issue of “reality” and its representation in artistic works has been one of the major concerns of artists and theorists since classical times, which came to its climax in the mid-nineteenth century when following scientific advances and social changes, including the invention of photography, european painters and writers treated the issue more directly and precisely. this resulted in the formation of a movement named “realism,” which aimed at recording external reality accurately and objectively, especially social reality and the condition of the lower classes. alfred hitchcock’s the wrong man (1957) is a narrative movie based on a true story and containing several realist elements. the director claimed that it was a “documentary” faithfully representing truth, without any directorial interference. after a brief comparative account of the concepts of “reality” and “realism” in philosophy and cinema, the present study, adopting andré bazin’s theory of realism in the cinema, investigates the realistic dimensions of this movie to see whether, despite the filmmaker’s claim and the presence of certain realistic features, it can be ultimately regarded as a realistic work or not. the analysis of the movie shows that not only does the wrong man have subjective aspects, but it has not also been greatly faithful to the true incident and, thus, it does not correspond to bazin’s conception. this discussion eventually leads to the question of whether, given the autonomous, external existence of objective reality, it is possible to represent it faithfully and impartially in artistic media.