عشق: خیال یا واقع؟؛ بررسی تطبیقی مفهوم عشق نزد مولوی و لاکان

مقالۀ‌ حاضر پژوهشی است با ماهیتی تطبیقی و میان‌رشته‌ای دربارۀ مفهوم «عشق» در آثار مولانا جلال‌الدین محمد بلخی، شاعر و عارف نامدار ایرانی و ژاک لاکان، فیلسوف و روان کاو شهیر فرانسوی. عشق در این تحقیق از دو وجه مورد بررسی قرار گرفته است: عشق از منظر مولوی که یکی از بالاترین مراحل سیر و سلوک عارفانه است و زبان از بیان حقیقت آن عاجز است و عشق از دیدگاه لاکان که رابطهای مبتنی بر وهم و خیال است و ریشه در خودشیفتگی دارد. این مقایسه نشان میدهد که تفاوت مولوی و لاکان در تعریف عشق به تفاوت دیدگاه آنها دربارۀ‌ ماهیت عشق بازمی گردد. از دید لاکان، عشق ریشه در ساحت و حیث خیال دارد؛ در حالی که از نظرگاه مولوی، عشق در اصطلاح لاکان، متعلق به ساحت و حیث واقع است. مقالۀ حاضر به دنبال آن است که با بازگردانی نظریات و اصطلاحات عرفانی مولانا به زبان روان کاوی، تعریفی مولانایی لاکانی از عشق ارائه دهد؛ به عبارت دیگر، هدف از این تحقیق توضیح این مسئله است که اگر دیدگاه مولانا از عشق را به زبان لاکان بازگردانیم، عشق در روانکاوی لاکان در چه جایگاهی قرار خواهد گرفت و نسبت به دیدگاه پیشین آن، چه تغییری خواهد کرد.

love: real or imaginary?; a comparative study of love as defined by rumi and lacan

the present paper is a comparative and interdisciplinary study on the notion of love in the works of jalāl ad-dīn muhammad rūmī, the famous persian mystic, and jacques lacan, the renowned french psychoanalyst and philosopher. in this research, love is approached from two perspectives, namely, love in the view of rumi, as one of the highest levels of mysticism which cannot be expressed through language, and love in the eyes of lacan as an imaginary and illusory relationship, based on narcissistic desires. this comparison makes clear that the difference between the two views goes back to their difference on the definition of love. for lacan, love is located inside the imaginary order, while for rumi it belongs, in lacanian terms, to the real order. this study tries to put forth a rumi-lacanian definition of love through translating rumi’s ideas and expressions to the language of psychoanalysis, and see, in that case, what place love will occupy in lacan’s thought, compared to his own definition of love.