پهنه‌بندی بوم‌شناختی و تعیین الگوی فضایی کشت محصولات زراعی و باغی در سطح منطقه 3 آمایش کشور

پهنه‌بندی بوم‌شناختی کشاورزی، فرآیندی است که یک منطقه جغرافیایی با توجه به شاخص‌های اقلیمی و زمینی به نواحی یا پهنه‌های همگن برای کشاورزی تقسیم می‌شود. درواقع، پهنه‌بندی بوم‌شناختی کشاورزی به معنی به‌کارگیری اصول بوم‌شناختی جهت مدیریت یک نظام کشاورزی پایدار است. وجود تنوع محیط جغرافیایی در یک منطقه، ضرورت پهنه‌بندی بوم‌شناختی را بیشتر نمایان می‌سازد. هدف اصلی پژوهش حاضر پهنه‌بندی بهینه بوم‌شناختی و تعیین الگوی فضایی کشت محصولات زراعی و باغی در سطح حوزه‌های آبریز منطقه 3 آمایش کشور است. نوع پژوهش حاضر، کاربردی- توسعه‌ای و روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی است. داده‌های مربوطه از شرکت مدیریت منابع آب ایران، سازمان زمین‌شناسی کشور و سازمان هواشناسی کشور جمع‌آوری‌شده و جهت تحلیل از سیستم اطلاعات جغرافیایی و تحلیل سلسله‌مراتب استفاده شده‌است. نتایج پژوهش نشان‌ داد منطقه 3 کشور ازنظر شاخص‌های بوم‌شناختی بسیار متنوع است. این منطقه به‌لحاظ بوم‌شناختی دارای پهنه‌های مختلفی بوده و این پهنه‌ها دارای ویژگی‌های خاصی است که هرکدام را از دیگری به‌لحاظ محدودیت‌ها و فرصت‌های فعالیت‌های باغداری و زراعت مجزا می‌کند. این پهنه‌ها عبارت‌اند از &پهنه تغییر الگوی غالب کشت و سیستم آبیاری&، &پهنه تثبیت گیاهان صنعتی و باغات&، &توسعه غلات، حبوبات و باغات دیم&، &توسعه دانه‌های روغنی و باغات گرمسیری& و &توسعه اگریتوریسم و باغات ارگانیک&. به‌طورکلی می‌توان چنین نتیجه‌گیری کرد که مناطقی که دارای تنوع طبیعی و محیطی زیادی هستند بهترین روش برای بهره‌برداری از منابع‌طبیعی و کاهش اثر فعالیت‌های باغداری و زراعت، تعیین پهنه‌های بوم‌شناختی و تعیین الگوی فضایی کشت است؛ به‌طوری‌که تعیین الگوهای فضایی کشت در تعیین کشت نوع محصولات غالب باغی و زراعی در هر پهنه کمک شایانی می‌کند.

ecological zoning and determination of cropping and orchard spatial pattern in the region 3 of iran

agroecological zoning is a process that divides a specific territory according to climatic and environmental indicators into homogeneous zones for agriculture. essentially, agroecological zoning involves applying ecological principles to the management of sustainable agricultural systems. the diversity of the geographical environment in a region further emphasizes the need for ecological zoning. the primary objective of this study is ecological zoning and delineating the spatial patterns of cropping and orchards in the watersheds of region 3. the research falls under the category of applied-developmental research, with a descriptive-analytical research method employed. relevant data have been gathered from the iran water resources management company, the geological survey of iran, and the meteorological organization of iran. geographic information systems and hierarchical analysis have been utilized for analysis. the results indicate that the three regions of the country exhibit significant diversity in terms of ecological indicators. ecologically, this region comprises distinct zones, each with unique characteristics that differentiate them in terms of constraints and opportunities for horticultural and agricultural activities. these zones include the &zone of changing the dominant pattern of cultivation and irrigation systems,& the &zone of stabilization of industrial plants and gardens,& the &development of cereals, legumes, and rainfed gardens,& the &development of oilseeds and tropical gardens,& and the &development of agritourism and organic gardens.& in conclusion, it can be inferred that in areas with substantial natural and environmental diversity, determining ecological zones and establishing spatial cultivation patterns is the most effective approach for resource utilization and mitigating the impacts of horticultural and agricultural activities. by determining spatial cultivation patterns, it becomes easier to identify the predominant types of orchards and agricultural crops suitable for each area.