بررسی عوامل موثر بر تاب‌آوری کالبدی سکونتگاه‌های روستایی بعد از رخداد سیلاب (مورد مطالعه: شهرستان بروجرد)

شناخت مسائل و مشکلات روستاها و ارائه راهکارهای منطقی برای آن از اقدامات اساسی جهت توسعه پایدار روستایی است. امروزه نواحی روستایی برای توسعه پایدار با مشکلات و موانع بسیاری مواجه است که مخاطره سیل یکی از آنها است. برای کاهش اثرات این رخداد، رویکرد تاب‌آوری مطرح‌شده است. هدف پژوهش تبیین تاب‌آوری کالبدی مسکن مناطق روستایی با تاکید بر مخاطره سیلاب با به‌کارگیری معادلات ساختاری است. پژوهش حاضر به‌لحاظ هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی-تحلیلی بر پایه پیمایش میدانی است. سازه تاب‌آوری کالبدی مسکن در 5 مولفه تاب‌آوری مکانی، قانونی، سازه‌ای، کارکردی و تصویر ذهنی، به‌کمک 33 شاخص در طیف لیکرت کمی شد. پس از مطالعات اکتشافی اولیه 9 روستا در سطح شهرستان با بیشترین آسیب‌پذیری در مواجهه با سیل شناسایی و به‌عنوان نمونه مورد بررسی قرار گرفت. این روستاها در زمان انجام پژوهش در سال 1401 دارای 2590 واحد مسکونی بودند که با به‌کارگیری فرمول کوکران 127 واحد به‌عنوان نمونه تعیین و به‌کمک سرپرستان خانوار ساکن در آنها، ابزار پژوهش تکمیل گردید. پایایی کل پرسشنامه برابر 0.812 است. نتایج نشان‌می‌دهد که اعتبار اندازه‌گیری شده هر پنج مدل اندازه‌گیری بر تاب‌آوری کالبدی مساکن و نیز مدل پنج عاملی مرتبه دوم برای بررسی تاب‌آوری کالبدی مساکن قابل‌قبول بوده است. در پایان شاخص تاب‌آوری سازه‌ای به میزان 0.69، شاخص تاب‌آوری قانونی به میزان 0.49، شاخص تاب‌آوری مکانی به میزان 0.44، شاخص تاب‌آوری کارکردی (0.32) و شاخص تاب‌آوری ذهنی با کمترین تاثیر به میزان 0.26 بر تاب‌آوری کالبدی مساکن تاثیر داشته است. همچنین ضریب تاثیر به‌دست آمده بین تاب‌آوری کالبدی مساکن و متغیر سیلاب 0.78- می‌باشد که نشان از شدت رابطه غیر مستقیم سیلاب بر تاب‌آوری کالبدی مساکن دارد.

investigation of factors influencing the physical resilience of rural settlements after flood events (study case: borujerd county)

understanding the issues and challenges of rural areas and providing logical solutions for them is one of the fundamental steps towards sustainable rural development. nowadays, rural areas face numerous problems and obstacles, with the risk of floods being one of them. to mitigate the effects of this event, a resilience approach has been proposed. the aim of the research is to elucidate the physical resilience of housing in rural areas, focusing on flood risk, using structural equation modeling. this study is practical in terms of its objective and descriptive-analytical in nature, based on field surveys. the structure of housing resilience is reduced to 5 components: spatial resilience, legal resilience, structural resilience, functional resilience, and mental imagery resilience, using 33 indicators in a quantitative likert spectrum. after initial exploratory studies, 9 villages with the highest vulnerability to floods in the county were identified and examined as case studies. these villages had 2590 residential units in the year 1401, with 127 units determined as samples using the cochran formula. the research tool was completed with the help of household heads residing in these villages, resulting in a questionnaire reliability of 0.812. the results indicate that the measured reliability of each of the five measurement models on housing resilience and the second-order five-factor model for examining housing resilience were acceptable. in conclusion, the structural resilience index had the highest impact at 0.69, followed by legal resilience at 0.49, spatial resilience at 0.44, functional resilience at 0.32, and mental imagery resilience with the least impact at 0.26 on housing resilience. additionally, the obtained influence coefficient between housing resilience and the flood variable is -0.78, indicating a strong indirect relationship between floods and housing resilience.