سامانه پشتیبان تصمیم فضایی تحت‌وب؛ رهیافت پایش و ارزیابی سوانح طبیعی در سکونتگاه‌های روستایی ایران

کاهش اثرات و خسارات ناشی از سوانح طبیعی، نیازمند داشتن برنامه منسجم و تبیین استراتژی‌های مناسب به‌منظور ارزیابی آسیب‌پذیری و مدیریت خطر حوادث و سوانح است و این مدیریت پیچیده نیازمند اطلاعات به‌‌منظور حمایت از تصمیم‌گیری است. کشور ما نیز طی دهه‌های گذشته آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی فراوانی را از حوزه سوانح طبیعی متحمل شده و با توجه به عدم امکان جلوگیری از وقوع خطر، تشکیل بانک اطلاعاتی تخصصی مدیریت بحران و دسترسی به نظام جامع مدیریت اطلاعات، علاوه بر کاهش هزینه، زمان و خطا در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با مدیریت خطر حوادث و سوانح، می‌تواند در مستند‌سازی، علت‌یابی، تهیه استانداردها و دستورالعمل‌های مورد نیاز به‌منظور کاهش‌ آسیب‌های ناشی از مخاطرات موثر باشد. به‌همین‌منظور در این نوشتار ابتدا روند اجرای طرح ملی شناسایی، اولویت‌بندی و نحوه اقدام در روستاهای درمعرض خطر سوانح طبیعی، بازدید میدانی 1418 روستای درمعرض خطر در سراسر کشور در فاز اول این طرح و ارزیابی وضعیت موجود و ارائه راهکارهای پیشنهادی درخصوص ایمن‌سازی این روستاها تشریح گردید. سپس طراحی و استقرار سامانه اطلاعات مکانی پایش و ارزیابی سکونتگاه‌های روستایی و شهری درمعرض خطر با هدف جمع‌آوری و ثبت اطلاعات موجود و برداشت‌شده در مقیاس روستا، تجزیه و تحلیل، به‌روز‌رسانی اطلاعات و افزایش سرعت و دقت در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی قبل، حین و پس از بحران ارائه گردید. همچنین به‌منظور تطبیق اطلاعات سامانه با نتایج مطالعات تخصصی، خروجی مطالعات سیلاب خرداد 1402 در روستای مجیدلو واقع در شهرستان گرمی استان اردبیل، با نتایج بازدید میدانی این روستا در طرح شناسایی روستاهای درمعرض خطر که در سامانه بارگذاری گردیده بود تطبیق داده شد و در پایان با توجه به نقش این سامانه به‌عنوان سیستم پشتیبان تصمیم در حوزه مدیریت بحران، پیشنهادات مرتبط با توسعه آن ارائه گردیده است.

web-based spatial decision support system: an approach to monitoring and evaluating natural disasters in rural settlements of iran

mitigating the impacts and damages resulting from natural disasters necessitates a cohesive plan and the elucidation of appropriate strategies for assessing vulnerability and managing risks. this complex management process requires information to support decision-making effectively. our country has witnessed substantial social and economic damages from natural disasters over the past decades, especially earthquakes and floods. given the inevitability of such hazards, establishing a specialized information bank for crisis management and access to a comprehensive information management system are crucial for documentation, cause analysis, and the development of necessary technical criteria, standards, and instructions to reduce damages effectively. in this regard, this paper initially outlines the execution process of the national plan for identifying, prioritizing, and taking action in villages at risk of natural disasters. subsequently, the design and implementation of a spatial information system for monitoring and evaluating rural and urban settlements at risk are elucidated. this system aims to collect and record existing information, analyze and update it, and enhance the speed and accuracy of management decisions before, during, and after a crisis. to evaluate its performance and highlight its capabilities, the results of the june 1402 flood survey in majidlo village, germy, ardabil province, are compared with the findings of the village risk identification plan in the spatial information system. finally, considering the system’s role as a decision support system in crisis management, relevant development proposals are presented.