تحلیل فضایی میزان برخورداری جامعه محلی از شاخص‌های کالبدی- محیطی موثر بر تاب‌آوری در برابر مخاطرات محیطی (مطالعه موردی: روستاهای منطقه سیستان)

وقوع مخاطرات طبیعی مانند سیل، زلزله و خشک‌سالی در فضاهای جغرافیایی به ویژه مناطق روستایی غالبا منجر به خسارات فراوان و غیرقابل جبرانی می شود و مانع جدی در راه توسعه پایدار جوامع انسانی به حساب می‌آید. خشک‌سالی از پدیده‌های محیطی و بخش جدایی ناپذیر تغییرات آب و هوایی بوده و برای کاهش اثرات آن، توجه به رویکرد تاب‌آوری مطرح شده است. در این راستا هدف پژوهش حاضر تحلیل فضایی میزان برخورداری جامعه محلی از عوامل کالبدی- محیطی موثر بر تاب‌آوری در برابر مخاطرات محیطی در روستاهای منطقه سیستان بوده است. این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است، جامعه آماری تحقیق حاضر شامل تمامی سرپرستان خانوراهای 373 روستای بالای 50 خانوار در منطقه سیستان بود که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 189 نفر از سرپرستان خانوارها به روش تصادفی طبقه‌ای به عنوان نمونه انتخاب گردید. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم افزارهای spss و waspas و arc gis استفاده شده است. نتایج حاصل از آزمون رگرسیون در خصوص تاثیر عوامل کالبدی- محیطی بر تاب‌آوری اجتماعات روستایی در منطقه سیستان حاکی از آن است که میزان همبستگی چندگانه بین عوامل کالبدی- محیطی و تاب‌آوری برابر با ضریب تعیین (r2=0.001) بوده که نشان می‌دهد عوامل کالبدی- محیطی هیچ تاثیری برتاب‌آوری روستاییان در منطقه سیستان ندارد. همچنین نتایج حاصل از تکنیک رتبه‌بندی waspas موید آن است که، روستائیان واقع در شهرستان‌های زهک و زابل دارای بیشترین میزان تاب‌آوری کالبدی- محیطی در برابر مخاطره طبیعی و روستائیان واقع در شهرستان هیرمند دارای کمترین میزان تاب‌آوری کالبدی- محیطی در برابر مخاطرات طبیعی می‌باشند.

a spatial analysis of the extent to which the local community has effective physical-environmental indicators resilience to environmental hazards (case study: villages of sistan region)

natural hazards such as floods, earthquakes, and droughts in geographical areas, especially inrural areas, may leave a lot of irreparable damage, and they are a serious obstacle to sustainabledevelopment of human societies. drought is one of the environmental phenomena andan integral part of climate change; to reduce its effects, attention has been paid to the resilience approach. in this regard, the purpose of this study is the spatial analysis of the existence of physical-environmental factors affecting resilience to environmental hazards in the villages of sistan region. this research has been done using a descriptive-analytical method. the statistical population of the study included all the heads of households in 373 villages with more than 50 households in sistan region. using cochran’s formula, 189 household heads were selected as the sample, using stratified random sampling. spss, waspas, and arc gis softwarewere used to analyze the data. the results of regression analysis of the effect of physical-environmental factors on the resilience of rural communities in sistan region indicate that thedegree of multiple correlation between physical-environmental factors and resilience is equalto the coefficient of determination (r2 = 0.001), which indicates that physical-environmental factors have no effect on the resilience of villagers in sistan region. furthermore, the results of waspas ranking confirm that the villagers living in zahak and zabol have the highest rate of physical-environmental resilience to natural hazards and the villagers of hirmand have thelowest rate of resilience.