ارزیابی مولفه‌های محیطی موثر بر رفع نیاز به تفریح کاربران در مجتمع‌های تجاری کلانشهر تهران

بیش از یک دهه است که طراحی و اجرای مجتمع های تجاری بزرگ مقیاس در کلانشهر تهران رونق دارد و اغلب این مجتمع ها به راحتی نظر گروه های سنی گوناگون را به خود جلب می کنند؛ البته برخی موفق تر و ماناتر هستند و برخی پس از یک دوره رونق، مشتریان خود را از دست می دهند و کمرنگ می شوند. شکل همنشینی عرصه های عمومی و واحدهای تجاری در این مجتمع ها گویای تفوق امر تفریح بر امر خرید است و سازماندهی فعالیت ها در این مجتمع ها به گونه ای است که امکان گذران اوقات فراغت به بهترین شکل ذیل عنوان مرکز خرید فراهم آمده است. هدف از این پژوهش تدقیق میزان موفقیت این مجتمع های تجاری در رفع نیاز به تفریح شهروندان است. پرسش این است که نیاز انسان به تفریح، چه تاثیری بر ادراک محیطی شهروندان از مجتمع های تجاری کلانشهر تهران دارد؟ و چگونه است که در سال های اخیر، مجتمع های تجاری کلانشهر تهران در نزد شهروندان با سنین گوناگون، اقبال بیشتری نسبت به دیگر فضاهای تجاری دارند؟ مبانی نظری پژوهش متکی بر دستاوردهای علم روانشناسی محیطی است که با نظریه انتخاب ویلیام گلاسر و اهمیت نیاز به تفریح شروع شده و مولفه های موثر در ارتقاء کیفیت محیطی در حوزه نیاز به تفریح بر اساس مطالعات کتابخانه ای و استناد به آراء اندیشمندان از ادبیات مرتبط استخراج شده است. سپس به روش پژوهش پیمایشی و از طریق توزیع 462 پرسشنامه بین کاربران مجتمع های تجاری منتخب شهر تهران ( کوروش، تیراژه، پالادیوم و تیراژه2) که بر اساس میزان استقبال کاربران از طیف های مختلف و پیکر بندی فضایی متفاوت با پاساهای خرید صرف و همچنین وجود جنبه های تفریحی، خدماتی و سرگرمی موجب پدید آمدن قرارگاه های رفتاری متنوع شده اند.، با استفاده از نرم افزار spss و روش همبستگی، اثر مولفه ها بر نیاز به تفریح کاربران و بر همدیگر تحلیل گردیده است. نتایج نشان می دهد که سنجه های سامانه طراحی شده متشکل از سه مولفه جمعی-رفتاری، کالبدی-فضایی و دریافتی-ادراکی با هدف رفع نیاز به تفریح کاربران، ارتباط معناداری با تفریح به عنوان دلیل حضور کاربران در مجتمع های تجاری دارند.  

evaluation of the environmental components that affect the need for user entertainment in commercial complexes of tehran metropolis

introduction: the design and implementation of large-scale commercial complexes in the metropolis of tehran have flourished for over a decade. most of these complexes have easily attracted various age groups. some are more successful, and some lose their customers after a period of prosperity. public areas’ forms indicate entertainment’s superiority over shopping. also, the activities in complexes provide the possibility of spending leisure time in the best way under the name of a shopping center.methodology: theoretical foundations of the research are based on the achievements of environmental psychology, which began with william glasser’s choice theory and the importance of the need for entertainment. and practical components of the quality of the environment have been extracted from related literature. these components are based on human needs for recreational activities and have been determined by library studies and citing the opinions of philosophers. the effect of components on users’ need for recreation was analyzed by survey research method and correlation. results: the result shows that the measures of the designed system consisting of three components: socio-behavioral, physical-spatial and perceptional, to meet the need for recreation of users, have a significant relationship with entertainment as a reason for the presence of users in commercial complexes.specifically, among the measures of the collective-behavioral component, the factors various service uses, the presence of food courts, the security of the complex space due to the number of users, and the presence of a suitable space for children to play are among the reasons. conclusion: by introducing an effective subcomponent, this paper shows that the leading presence of people in commercial complexes is due to the need for recreational activities. therefore, the components of the need for entertainment in the design of commercial complexes can be considered as a factor in increasing the architectural spatial quality of public areas, which can meet part of the secondary and semantic needs of human beings.