خوانش معنوی متاثر از رنگ‌ها در معماری مساجد براساس مسیر حرکتی نمازگزار (مطالعه موردی: مسجد نصیرالملک شیراز)

رنگ ها، یکی از عناصری هستند که معنای نمادین آن ها باید به نحوی در نظر گرفته شوند که بتوان معنای درونی معماری و هنر اسلامی را درک نمود. بنابراین هدف این پژوهش، شناخت مولفه های تاثیرگذار بر خوانش عرفانی رنگ های به کار رفته در مسجد نصیرالملک و بررسی میزان تاثیرگذاری هر یک از آن ها در حالات روحی و عرفانی نمازگزار است. با استفاده از روش تحقیق توصیفی- پیمایشی، ابتدا مفهوم رنگ و جایگاه آن در مساجد، تعریف شده است. سپس شاخص های کالبدی رنگ در مسجد نصیرالملک شیراز بررسی شده است. در گام دوم با بررسی مبانی نظری و مرور پیشینه های تحقیق، متغیرهای اثرگذار بر خوانش عرفانی رنگ در این مسجد، شناسایی و توسط گروه خبرگان و به کمک تکنیک دلفی، انتخاب شدند. سپس پرسشنامه بر مبنی متغیرهای پژوهش، بین 250 دانشجوی رشته معماری توزیع و به کمک مدل سازی معادلات ساختاری، تجزیه و تحلیل شدند. با توجه به ضرایب مسیر هر یک از شاخص ها، سلسله مراتب حرکتی تاثیرگذاری بیشتری بر خوانش عرفانی رنگ دارد. در آخر به بررسی و تطبیق رنگ های هر بخش از مسجد و حالات عرفانی متاثر از رنگ ها، طبق الگوهای حرکتی متفاوت نمازگزار، پرداخته شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که پالت رنگی کاشی کاری مسجد نصیرالملک، تنوع بسیاری دارد و رنگ های گرم بیشتر قابل مشاهده است. معمار مسلمان در ساخت این مسجد، هرجا که نیاز به توقف و تفکر و نظارت بر احوال خویش است (مانند فضای ورودی و رواق شرقی و ایوان ها) از رنگ و تنوع رنگی کاسته است. در آنجا که مومن باید طراوت و شادابی لازم برای حضور در پیشگاه خداوند را پیدا کند (مانند هشتی و شبستان)، از رنگ های متنوع و شاد بهره برده است. بنابراین معمار با استفاده از رنگ در مسیر حرکتی نمازگزار، موجب اتصال دو فضای مادی و پرهیاهوی بیرون و فضای معنوی و روحانی درون مسجد و ارتقاء معنویت در نمازگزار می شود.  

spiritual reading influenced by colors in the architecture of mosques based on the movement path of the worshiper (case study: nasir al-molk mosque in shiraz)

introduction:colors are one of the elements whose symbolic meaning must be considered in such a way that the inner meaning of islamic architecture and art can be understood. therefore, the purpose of this study is to identify the components affecting the mystical reading of the colors used in nasir al-molk mosque and to investigate the effect of each of them on the spiritual and mystical states of the worshiper.methodology: using descriptive-survey research method, first the concept of color and its place in mosques is defined. then the physical characteristics of color in nasir al-molk mosque in shiraz have been studied. in the second step, by examining the theoretical foundations and reviewing the research backgrounds, the variables affecting the mystical reading of color in this mosque were identified and selected by a group of experts using the delphi technique. then, the questionnaire based on research variables was distributed among 250 architecture students and analyzed using structural equation modeling. finally, the colors of each part of the mosque and the mystical states affected by the colors are examined and matched, according to the different movement patterns of the worshiper.results:the color palette of nasir al-molk mosque tiles is very diverse and warm colors are more visible. according to the path coefficients of each of the indicators, the kinetic hierarchy has a greater impact on the mystical reading of color. conclusion: the muslim architect has reduced the color and variety of colors in the construction of this mosque, wherever there is a need to stop and think and monitor her condition (such as the entrance space and the eastern porch).  where the believer must find the freshness and freshness necessary to be present before god (such as the porch and the nave), she has used various and happy colors. therefore, by using color in the prayer path of the worshiper, the architect connects the two spaces material and noisy outside and the space spiritual and spiritual inside the mosque and promotes spirituality in the worshiper.