استعاره‌ مفهومی «وزن» در قرآن کریم با تکیه بر رویکرد زبان‌شناسی شناختی

قرآن کریم درراستای وضوح‌بخشی به مفاهیم و تصویرسازی ذهنی آنها و با هدف تاثیرگذاری حداکثری در تفکر و رفتار انسان، به نحوه‌ تفکر انسان از جمله تفکر استعاری توجه داشته است و برای تفهیم امور غیرمحسوس یا تجربه‌نشده از استعاره‌‌های مفهومی عینی و محسوس به‌صورت وسیع استفاده کرده و آنها را در قالب عبارات زبانی پدیدار ساخته است. پژوهش حاضر با هدف بررسی استعاره‌ مفهومی وزن و واژگان مرتبط با آن به‌عنوان یکی از حوزه‌‌های حسی مبدا و نیز استخراج حوزه‌‌های مفهومی مقصد و نام‌نگاشت‌های آن در قرآن کریم انجام گرفته است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و به شکل قیاسی- استقرائی انجام شده است. بر اساس یافته‌‌های پژوهش، ماده‌‌های واژگانی ثقل، خفف، وزن، وزر مصادیق زبانی استعاره‌ مفهومی وزن در قرآن کریم هستند و به آشکارسازی و تبیین حوزه‌‌های مفاهیمی چون عمل، عذاب، گرایش‌های انسانی، اندیشه، کلام، مسئولیت و حوادث می‌پردازند که همه دارای وزن هستند. در میان حوزه‌ها حوزه‌‌های مفهومی مبدا، واژه‌ ثقل بیشترین بسامد و مفهوم خفف کمترین بسامد را داراست و از میان حوزه‌‌های مفهومی مقصد، بیشترین بسامد مربوط به حوزه‌ مفهومی عمل است که ریزمفاهیم آن شامل هرگونه عمل دارای وزن است؛ چه خیر باشد چه شر باشد، ازاین‌رو عمل صالح سنگین و عمل غیرصالح سبک است و موجودات مکلف به‌واسطه‌ اعمال‌ نیک و بدشان وزن‌دار می‌شوند. کمترین بسامد در حوزه‌های مفهومی مقصد نیز مربوط به حوزه‌ مفهومی کلام است.

the conceptual metaphor of weight in the noble qur’an: a cognitive linguistics approach

the noble qur’an, in its effort to clarify concepts and create mental imagery for maximum influence on human thought and behavior, pays close attention to human cognitive processes, including metaphorical thinking. to explain abstract or non-experienced phenomena, the qur’an frequently uses concrete and perceptible conceptual metaphors, manifesting them through linguistic expressions. this study aims to explore the conceptual metaphor of &weight& and its related vocabulary as one of the sensory source domains and to identify its corresponding target conceptual domains and mappings in the qur’an. the research employs a descriptive-analytical method, utilizing both deductive and inductive reasoning. according to the study’s findings, the lexical roots of the arabic terms “thaqal”, &khiffa&, &wazn&, and &wizr& are linguistic manifestations of the conceptual metaphor of &weight& in the qur’an. these terms clarify and elucidate conceptual domains such as action, punishment, human inclinations, thought, speech, responsibility, and events, all of which are metaphorically described as having weight. among the source domains, the term “thaqal” is the most frequent, while &khiffa& appears the least. as for the target conceptual domains, the most frequent is the domain of &action&, where sub-concepts include any action that carries weight, whether good or bad. thus, righteous deeds are described as heavy, while unrighteous deeds are described as light, with accountable beings gaining metaphorical weight based on their good or bad deeds. the least frequent target conceptual domains are related to the domain of &speech&.