بررسی کارکردگرایانه جهان‌های زیرشمول در قصه حضرت یوسف(ع)

هر متنی از یک جهان اصلی و جهان‌های زیرشمول متعددی تشکیل شده که در تشکیل معنا و مفهوم متن اصلی سهیم است و به خوانش بهتر و جامع‌تر متن توسط خواننده می‌انجامد. بر پایه نظریه «جهان‌ متن» از «پُل‌ورث»، یک متن را از دیدگاه شعرشناسی شناختی و از طریق محور جهان‌ گفتمان، جهان متن و جهان زیرشمول می‌توان بررسی و تحلیل کرد. سطح سوم این نظریه «جهان‌زیرشمول» یا «جهان‌های فرعی» نام دارد که خود از سه زیرمجموعه برخوردار است که عبارتند‌از جهان زیرشمول اشاری، نگرشی و معرفت‌شناختی. در این مقاله تلاش می‌شود با استفاده از مبانی نظریه «جهان‌ متن» «پُل ورث» و با تکیه بر سطح سوم این نظریه یعنی جهان-زیرشمول، قصه یوسف در سوره‌ای به همین نام را بحث و بررسی کرد. هدف و ضرورت پژوهش فهم و شناخت تکثر‌گرایانه و شناختی قصه بدیعقرانی است و به نقش جهان‌های فرعی می‌پردازد که در متن نادیده گرفته می‌شود اما سهم بسزایی در جهان‌بینی متن دارد. . نتیجه نشان می‌دهد که روایت‌پردازی در قصه یوسف از ظرفیت‌ها و امکانات جهان‌های زیرشمول برای تکثر معنا، پویایی و پیشبرد روایت، دیالوگ‌محوری (بین یوسف و برادران و مخالفان) و انعکاس صداهای خاموش و در حاشیه (از هم‌بندیان و دیگر همراهان گمنام یوسف «ع») بهره گرفته و مهمترین مقاصد و درون‌مایه‌های قرانی نظیر قضا و قدر، قطعیت وقوع احکام الهی، تقابل خیر و شر، ایجاد گشایش و عزت بعد از سختی و ذلت با ساخت این جهان‌های زیرشمول متکثر انجام گرفته است.

a functionalist examination of subworlds in the story of prophet yusuf

every text is composed of a main world and several subworlds, which contribute to the formation of the meaning and concept of the main text, leading to a more comprehensive and nuanced reading by the reader. based on paul werth’s &text world theory,& a text can be analyzed from the perspective of cognitive poetics through the axes of discourse world, text world, and subworlds. the third level of this theory, the &subworld& or &subordinate worlds,& includes three subsets: deictic subworlds, attitudinal subworlds, and epistemic subworlds. this article, employing a descriptive-analytical method and utilizing the axis of subworlds from werth’s theory, examines and analyzes the story of prophet yusuf (joseph) in the qur’an. the aim and necessity of this research are to understand the possible and diverse worlds within this unique qur’anic story, focusing on the role of subworlds, which are often overlooked in the text, yet play a significant role in shaping the worldview of the narrative. the findings show that the narrative of yusuf utilizes the capacities of these subworlds to create multiple layers of meaning, contribute to the dynamism and progression of the story, enhance the dialogic nature (especially between yusuf, his brothers, and his adversaries), and reflect the silenced or marginalized voices (such as yusuf’s fellow prisoners and other unnamed companions). the construction of these diverse subworlds facilitates the portrayal of essential qur’anic themes, including divine decree, the certainty of divine commands, the conflict between good and evil, and the eventual emergence of prosperity and honor after hardship and humiliation.