کاربست علوم ادبی در فهم و تفسیر قرآن‌کریم؛ مطالعۀ موردی: «تفسیر نیشابوری»

طلوع معجزه ی سخن گونه قرآن کریم در سرزمین عربی، زمینه ساز نقش آفرینی ادبیات عرب در دریافت زوایا و لطایف معنایی قرآن، و تلاش حداکثری دین پژوهان و اهل تفسیر در این عرصه شده است. پژوهش کتابخانه ای حاضر که به شیوه ی توصیفی_تحلیلی سامان یافته با بررسی تفسیر «غرائب القرآن و رغائب الفرقان» به عنوان یکی از تفاسیر اشاری ارزشمند سده های میانی اسلام با رویکرد جامع و جلوه های ادبی ویژه، این مهم را دنبال کرده است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که توانایی مولّف در حوزه ی ادبیات عرب او را در دریافت معانی دقیق و گاه بدیع از قرآن یاری رسانده است. در نظر گرفتن ریشه، اشتقاق، تصریف، واژه گزینی، حسن تعبیر و تفاوت نهادن میان کلمات به ظاهر همگون، تبیین وجوه اعرابی آیات با تسلّط بر اسناد پشتیبان ادب عرب و ارائه ی تبیینی گاه متفاوت با اولویت بخشی به ادبیات قرآنی، و آشکار سازی اسلوب و نظم فاخر قرآن کریم در دو ساحت فصاحت و بلاغت از مهم ترین ویژگی های ادبی این تفسیر است. همچنین بحث اختصاصی «وقف» و ارتباط آن با ادبیات عرب و جنبه های موسیقیایی زبان با محوریت «نبر و تنغیم» نیز مسیر نوینی است که به طور آشکار در این میراث تفسیری پیموده شده و با پیوند راه ادبیات و تفسیر قرآن، دریافت و ابلاغ معنا را برای مفسّر و قرآن پژوهان هموارتر نموده است.

nishabouri's interpretative literary innovations inunderstanding the quran

the emergence of the miracle of the holy qur’an in the arabic land has laid the groundwork for the role of arab literature in understanding the angles and nuances of the meaning of the qur’an, and demands the maximum efforts of religious scholars and commentators in this field. the current library research, which is organized in a descriptive-analytical way, examines the interpretation of &gharaib al-qur’an and raghaib al-furqan& as one of the valuable allusive interpretations of the middle centuries of islam with a comprehensive approach and special literary effects. the findings of the research indicate that the author’s ability in the field of arabic literature has helped him in receiving precise and sometimes innovative meanings from the qur’an. considering the origin, derivation, interpretation, choice of words, good interpretation and differentiating between apparently similar words, explaining the arabic aspects of the verses by mastering the supporting documents of arab literature and presenting sometimes different explanations with priority given to quranic literature, and revealing the noble style and order of the holy quran in the two areas of eloquence and eloquence are the most important literary features of this commentary. also, the special discussion of &waqf& and its connection with arabic literature and the musical aspects of the language with the focus on &nabar and tanghim& is also a new path that has been clearly followed in this interpretive heritage. it connects the path of literature and interpretation of the qur’an to understanding it and has made the communication of the meaning smoother for commentators and quran scholars.