تجربه برنامه‌ریزی و الگوی برنامه‌ریزی فرهنگی در برنامه‌های توسعه

برنامه‌ریزی توسعه در هرکشوری عمدتاً با هدف انضباط‌بخشی و جهت‌دهی به فرایند توسعه انجام می‌شود و هدف اصلی آن سرعت و شتاب‌ به حرکت توسعه در همه ابعاد است. برای این مهم از همه امکانات و ابزارها از جمله ظرفیت‌های میراث فرهنگی کشورها استفاده می شود. در نتیجه برنامه‌ریزی فرهنگی با اهداف توسعه‌ای یکی از ابعاد ثابت نظام برنامه‌ریزی است. با این حال پس از پیروزی انقلاب اسلامی، افزون بر خواست توسعه و پیشرفت کشور خواسته دیگری نیز هم‌زمان و چه‌بسا با قوت و قدرت بیشتری مطرح شد: ارتقاء و اصلاح نظام فرهنگی کشور در چارچوب ارزش‌های دینی. از این منظر، نظام برنامه‌ریزی فرهنگی کشور با این امر مواجه شد که به‌جای توجه صرف و یک بعدی به توسعه و نقش فرهنگ در پیشبرد و شتاب به آن، باید به تحول و ارتقای هم‌زمان نظام فرهنگی در چارچوب ارزش‌های دینی نیز توجه کند. در پژوهش پیش‌رو به دنبال پاسخ به پرسش‌ها هستیم که این خواست دوگانه و دو بعدی در نظام برنامه‌ریزی فرهنگی، چگونه تحقق یافته است؟ آیا امکان پیشبرد هم‌زمان این دو سیاست در قالب یک برنامه وجود دارد؟ تعارض‌های احتمالی این دو خواست، چگونه رفع شده است؟ آیا چنین الگویی از برنامه‌ریزی فرهنگی در برنامه‌های توسعه، قابل استفاده است؟ این بررسی ترکیبی از روش‌های اسنادی کتابخانه‌ای و روش تحلیل محتوای کیفی است. همچنین سعی شده از دانش ضمنی و تجربی برنامه‌ریزی توسعه بهره گرفته و تجربه برنامه‌ریزی فرهنگی در برنامه‌های توسعه در جامعه ایران پس از انقلاب اسلامی، مبنای پاسخ به این پرسش باشد. یافته‌های مطالعه، برنامه‌ریزی فرهنگی چند بعدی در برنامه‌های توسعه، در پنج محور شامل سرمشق فرهنگی، رویکرد برنامه‌ای، قلمرو فرهنگی، اهداف فرهنگی و ابزارهای برنامه است. براساس نتایج این مطالعه، در الگوی برنامه‌ریزی توسعه‌فرهنگی، سرمشق فرهنگی حاکم بر برنامه‌های توسعه، توسعه‌‌گرایی و تعالی‌گرایی فرهنگی هم‌زمان، الگوی سیاست‌گذاری الگوی مسئله‌محور با محوریت دولت به‌جای الگوی جهت‌دهی با نظارت دولت، تلقی هنجاری از فرهنگ بر محور اهداف پنج‌گانه اصلاح نظام آموزش، اصلاح فرهنگ عمومی، اصلاح الگوی مصرف، کنترل جمعیت و مشارکت اجتماعی و اقتصادی زنان است.

planning experience and cultural planning model in development programs in islamic republic of iran

development planning in any country has been done with the aim of disciplining and directing the development process. its main purpose is to accelerate the development movement in all dimention in the country. after the islamic revolution, in addition to the demand for development, another request was also raised at the same time and perhaps more powerfully: promotion and reform of the cultural system of the country in the religious values framework. attention to the cultural factor and the use of the country’s cultural power and capacity in the development process has been a constant part of development programs. this article aims to answer the questions: how has this dual and two dimensional demand been realized in the cultural planning system? is it possible to advance these two policies simultaneously in the form of a program? how are the possible conflicts of these two demands resolved? can such a cultural planning be used in development program? ,  a combination of documentary-library method and qualitative content analysis method has been used to answer these questions. also, an attempt has been made to use the tacit and empirical knowledge of development planning and the experience of cultural planning in development programs in iranian society after the islamic revolution. it has been selected as the basis for answering questions. findings show that multidimensional cultural planning in development programs include: cultural examples, programmatic approach, cultural realm, cultural goals, and program tools. results also show that in cultural development planning model, cultural examples governing development programs, simultaneous cultural developmentalism and excellence, policy- making model of    problem-oriented model centered on the government instead of orientation model with government supervision, is a normative perception of culture that based on five goals: reform of education system, reform of public culture, reform of consumption pattern, population control and social and economic participation of women.