نقش و جایگاه بین المللی شدن در آینده توسعه فناوری نانو در ایران

هدف: گسترش داد و ستدهای بین‌المللی و مشارکت در تسهیم داده‌ها، یافته‌ها و دستاوردهای علمی در عرصه بین‌المللی نقش تعیین‌کننده‌ای در توسعه علم و فناوری‌ کشور‌ها دارد. طی چند دهه گذشته سرمایه‌گذاری در حوزه توسعه فناوری‌های نوین به یکی از اولویت‌های سیاست‌گذاری علم و فناوری در ایران تبدیل و در اسناد ملی همچون «نقشه جامع علمی کشور» بر آن تاکید شده است. توسعه فناوری نانو از جمله حوزه‌های نوینی است که در پانزده سال اخیر به شدت مورد توجه نظام حکمرانی علم و فناوری قرار گرفته و سرمایه‌گذاری قابل توجهی در این حوزه صورت گرفته است. در سند راهبردی نانو «تصویر بزرگ» سیاست‌گذاران در توسعه این فناوری عبارت است از: دستیابی به جایگاه پانزدهم جهان در توسعه فناوری نانو، تولید ثروت و رفاه اجتماعی شهروندان. بررسی نقادانه وضعیت توسعه فناوری نانو در کشور در مسیر دستیابی به تصویر بزرگ مذکور است. پرسش اصلی این مقاله آن است که بین‌المللی‌شدن دانش کشور در حوزه نانوفناوری چه نقشی در شکل‌دهی به وضعیت کنونی و آینده‌های بدیل این فناوری در ایران دارد؟ فرضیه مقاله آن است که: بین‌المللی‌شدن دانش و فناوری نانو نقش تعیین‌کننده و اصلی در توسعه این فناوری دارد و عامل هویت‌بخش به آن در کشور بوده است. این فرضیه بر پایه این مفروض استوار است که بین‌المللی‌شدن و همکاری‌های علمی بین‌المللی شرط لازم برای توسعه علم و فناوری است. روش: روش‌مورد استفاده در این مقاله: مطالعات اسنادی، تحلیل روند و سناریوپردازی است. یافته‌ها: احصای چهار سناریوی پیش روی توسعه فناوری نانو در ایران مشتمل بر: ادامه وضع موجود، بازگشت به گذشته، فروپاشی حمایت دولتی از توسعه فناوری نانو و تحول بنیادین. نتیجه‌گیری: تبدیل شدن شاخص انتشار مقالات در مجلات علمی بین‌المللی به عامل هویت‌بخش فناوری نانو در ایران، محدود شدن ارزیابی بین‌المللی‌شدن نانو براساس تعداد مقالات بین‌المللی، لزوم تغییر نقش دولت و ستاد نانو از تولی‌گری و تصدی‌گری به نقش ‌تسهیل‌گری و پرورش‌گری، تقویت فرایند مشارکت‌ جامعه علمی در تعیین سیاست‌ها و راهبردهای توسعه نانو در کشور از مهم‌ترین نتایج این مقاله است.

the role and place of internationalization in shaping future of nano technology in iran

the purpose: expansion of the internationalexchange and sharing knowledge and scientific achievements has a determinantrole in science and technology(s t) development in the world. during lasttwo decades investment in high technology has turned into one of the mains t policy priorities in iran national scientific blueprints. nano-technologydevelopment is one of the priorities that government concentrates on it andmakes a lot of investment in this field. in national strategy plan achievingworld 15th place in nano-technology has been set as a big picture. the purpose ofthis paper is critical analysis of nanotechnology development in iran incompliance with the big picture. the main question is how internationalizationis shaping current situation and alternative futures for nanotechnology iniran? the paper’s hypothesis: internationalization of knowledge and technologyhas critical and decisive role in nanotechnology development and itsdistinction inside the country. assumption of this paper is: internationalization and international scientific collaboration is intrinsiccondition for science and technology development. methods:documentary research, trendanalysis and scenario planning are used in this paper. findings:the findings are extraction of four scenarios beforenano-technology development in iran including continued as usual, collapse, revival, and transformation. conclusion:publishing internationaljournal paper in field of nanoscience and technology converts into national distinction of nanotechnologydevelopment in iran; circumscribing of internationalization of nano-technologyto international journal paper; necessity of changing the role of state fromcustodian and demiurge to facilitator and husbandry role; enhancingparticipation of scientific community in determining strategies and policiesfor nano-technology development in country are among the important results ofthe research.