عدم قطعیت‌ها و سناریوهای آینده ی نفت خام در اقتصاد ایران (افق 1414)

هدف: شرایط دنیای امروز با ویژگی‌هایی ازجمله عدم قطعیت، نوسان، پیچیدگی و ابهام چالش‌هایی را برای آینده‌ی نفت خام به وجود آورده است. بنابراین بهره‌گیری از روش‌های آینده‌پژوهی ،به‌منظور آمادگی در برابر هر نوع رویداد و تغییرات پیش رو، امری ضروری می‌باشد. بر همین اساس، این پژوهش با هدف شناسایی عدم قطعیت‌های موثر در راستای تدوین سناریوهای آینده ی جایگاه نفت خام در اقتصاد ایران صورت پذیرفته است. روش: در این پژوهش به‌منظور تدوین سناریوهایآینده ی نفت خام از روش‌های ترکیبی پویش محیطی،در جهت شناسایی نیروهای پیش‌ران، تحلیل اثرات متقاطع، برای سنجش اهمیت پیش‌ران‌ها، شاخص اجماع، به‌منظور سنجش عدم قطعیت‌های بحرانی و از روش شبکه ی جهانی کسب‌وکار نیز برای تدوین سناریوها استفاده ‌شده است. جهت تبیین و استخراج عوامل موثر بر جایگاه نفت خام در اقتصاد کشور، ابتدافهرست اولیه‌ای از پیشران‌های اثرگذار استخراج گردید. جامعه ی آماری این پژوهش شامل متخصصان حوزه ی نفت، اقتصاد انرژی و آینده‌ پژوهی بوده که از بین آرا جمع آوری شده، نظرات 15 نفر به‌منظور تبیین پیش‌ران‌ها و سنجش شاخص اجماع، انتخاب و سنجش اثرات متقاطع پیش‌ران‌ها مورد تحلیل قرار گرفت. یافته‌ها: یافته‌های این پژوهش شامل شناسایی پیش‌ران‌ها، عدم قطعیت‌ها و ترسیم سناریوها می‌باشد. بر اساس نتایج پویش محیطی، 35 پیش‌ران در حوزه‌های اقتصادی‌، سیاسی، فناوری، اجتماعی، زیست‌محیطیشناسایی شد.بر اساس یافته‌های این پژوهش سه پیش‌ران الگوی تعاملات بین‌المللی ایران، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد انرژی جهانی و قیمت نفت خام، اصلی‌ترین عدم قطعیت‌های موثر می باشند. از این رو، سناریوهای چهارگانه جایگاه نفت خام در افق مطالعه (1414) با چنین پیش فرضی تدوین گردید. نتیجه‌گیری: در این پژوهش با لحاظ نمودن چالش‌ها، پیچیدگی‌ها، عدم قطعیت‌ها و  بررسی با رویکردی آینده‌پژوهانه، سناریوهای جایگاه نفت خام ، ترسیم گردید. هرکدام از چهار سناریوی ترسیم‌شده، تصاویری از آینده ی نفت خام در اقتصاد ایران را در افق 1414 ارائه می‌دهند.

uncertainties and future scenarios of iran’s crude oil and its economic implications for 2035 horizon

purpose: today’s world conditions with features such as uncertainty,volatility, complexity and ambiguity have created challenges for the future of crude oil. therefore, it is necessary to use futures study methods in order to be prepared for any kind of event and changes ahead. accordingly, this study has been conducted with the aim of identifying the effective uncertainties in order to formulate future scenarios for the position of crude oil in the iranian economy. method: the present study applies a mixed methodology to formulate future crude oil scenarios, namely, environmental scanning to identify the driving forces, cross-impact analysis to measure the importance of drivers,  consensus index to measure critical uncertainties and the global business network method to develop scenarios. in order to explain and extract the factors affecting the position of crude oil in the country’s economy, the initial list of effective drivers was extracted. the statistical population of this study included experts in the field of oil, energy economics and futures studies. findings:the findings of this study include the identification of drivers, the uncertainty and the mapping of scenarios. based on the results of environmental scanning, 35 pioneers in the fields of economics, politics, technology, social and environmental were identified. according to the findings of this study, the three drivers of iran’s international interaction model, the share of renewable energy in the global energy portfolio and crude oil prices, are the main effective uncertainties. hence, the four scenarios of crude oil position in the study horizon (2035) were formulated with such a premise. conclusion: in this study, considering the challenges, complexities, uncertainties and examining with a future research approach, the scenarios of crude oil position were drawn. each of the four drawn scenarios provides images of the future of crude oil in the iranian economy on the horizon of 2035.