تحلیلی برطرح خاورمیانه بزرگ

خاورمیانه در سال های اخیر به خصوص از سال 2011 به بعد تبدیل به منطقه ای شده است که متاثر از شرایط داخلی، منطقه ای و بین المللی با وضعیت هرج‌ومرج گونه ای مواجه است که می توان آن را نمونه ای از وضعیت آنارشیک حاکم بر منطقه دانست. طرح خاورمیانه بزرگ از اواخر سال 2002 و پس از حمله آمریکا به افغانستان و در آستانه حمله به عراق در اوایل سال 2003 در قالب رویکردی جدید در سیاست خارجی آمریکا در قرن 21 عنوان شد. این طرح مدعی بسط و نشر دموکراسی و آزادی به خاورمیانه و شمال آفریقا می باشد.طرح خاورمیانه بزرگ را می توان به دو بخش عمده سیاسی و اقتصادی تقسیم کرد؛ایجاد هم سویی اقتصادی در بعد جهانی و در راستای نظم اقتصادی لیبرال یکی از اهداف اصلی این طرح است؛ بر اساس طرح خاورمیانه بزرگ، آمریکا می خواست جوامع منطقه خاورمیانه بزرگ را دموکراتیزه کند، زیرا بر این باور بود که سرخوردگی مردم این منطقه از دولت های خود، ثبات و امنیت جهان غرب به ویژه آمریکا را تهدید می-کند.طرح خاورمیانه بزرگ به دنبال استقرار آمریکا از طریق جنگ مستقیم و نیابتی این دولت با دولت های طالبان و عراق آغاز گردید. درواقع، ایالات‌متحده که فاتح بلامنازع این جنگ بود کوشید تا از طریق سلطه نظامی خود که به بهانه مبارزه با تروریسم شکل‌گرفته بود، ایده راهبردی خود را نیز محقق سازد. درواقع، آغازگر این نقشه جدید راهبردی جنگ مستقیم آمریکا با عراق و طالبان بود. ایده خاورمیانه بزرگ به زودی با چالش‌های جدید مواجه گردید. مخالفت دولت های محافظه کار منطقه، چالش‌‌هایی که جمهوری اسلامی ایران و دولت‌های متحد با او در این خصوص نشان دادند و همچنین مخالفت‌های اعلامی و راهبردی روسیه که روز به روز در حال قدرت افزایی بود و سلطه ایالات‌متحده را به چالش می‌کشید. همچنین ظهور بهار عربی به همراه جریان بیداری اسلامی و پیدایش گروه‌های جدید تکفیری از دلایل مهم ناکامی این طرح بوده‌اند.