بررسی قابلیت‌های خاک در معماری و نحوۀ بهره‌گیری از این عنصر در ساخت و سازهای جدید

با اینکه معماری با خاک، وجه مشترک معماری سنتی در اغلب نقاط جهان است، اما متاسفانه پس از رواج اصول و اندیشه‌های معماری مدرن و سبک جهانی، حضور عنصر خاک در معماری، بسیار کمرنگ و حتی می‌توان گفت که به دست فراموشی سپرده شده است. مسالۀ پژوهش حاضر نیز همین معضل و مشکل است. بر این اساس، هدف از انجام این پژوهش، بررسی قابلیت‌های مثبت خاک در معماری و بهره‌گیری از آن در ساخت و سازهای جدید است. به تبع این هدف، پرسش‌های پژوهش عبارتند از: 1) معماری خاکی دارای چه قابلیت‌های مثبت فیزیکی و غیر فیزیکی است؟ 2) در جهت حمایت دوباره از این معماری، چه مشکلاتی می‌تواند وجود داشته باشد؟ 3) چه راهکاری برای حل این مشکلات می‌توان ارائه داد؟ روش پژوهش با در نظر گرفتن هدف مقاله، ترکیبی از روش‌های توصیفی و تحلیلی است و اطلاعات لازم برای توصیف و تحلیل موضوع، عمدتاً از طریق مطالعات کتابخانه‌ای حاصل شده است. بررسی‌ها روشن ساخت که خاک، دارای قابلیت‌های ارزشمند متعددی است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: هماهنگی با روح و سرشت انسان؛ هماهنگی خاک با نظام هماهنگ طبیعت؛ ترکیب جنبه‌های مادی و معنوی در معماری خاکی سنتی؛ استحکام و پایداری در معماری با خاک؛ خصوصیت سازگاری و انطباق با شرایط؛ آسایش حرارتی و قابلیت ایجاد نقوش و بافت‌های گوناگون با خاک. اگرچه اخیراً تلاش‌هایی در جهت حمایت از این قابلیت‌ها در ایران و در موسسات و دانشگاه‌های خارج از ایران صورت پذیرفته، اما متاسفانه هنوز این امر به یک دانش همگانی و مورد بهره‌برداریِ عموم، تبدیل نشده است. لذا باید با توجه دادن به اهمیت این عنصر در معماری، دست‌اندرکاران ساخت و ساز بر حمایت از معماری خاکی تشویق شوند. همچنین دانسته شد که لازم است اصول ساخت و مبانی نظری معماری مرتبط با خاک، مطابق روح زمان کنونی و شرایط فعلی، تفسیر مجدد و بازبینی شود تا ضمن بهره‌گیری از قابلیت‌های مفید خاک، نیازهای روحی و فیزیکی جامعۀ کنونی تامین شود.