تزیینات معماری اسلامی از دیدگاه نشانه شناسی در مساجد

بشر تمایل بی اندازه ای به نماد و نمادگرایی دارد، که دلیل آن جدایی میان بخش خودآگاه و ناخودآگاه ذهن اوست. از این رو معنا را به واسطۀ خلق و تولید نشانه ها به وجود می آورد، چرا که این نمادها واسطه ای میان ضمیر خودآگاه و ناخودآگاه تلقی می شوند. مسجد در سرزمین های اسلامی به عنوان مامن و پناهگاهی برای فاصله گرفتن از زندگی مادی و پرآشوب محسوب می شود. معماری این بنا در مقایسه با سایر بناها به لحاظ نمادین و عرفانی از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است. نشانه ها به طور کلی به شکل های مختلف نظیر کلمات، تصاویر، اصوات، حرکات و اشیاء ظاهر قابل فهم هستند. کاربرد نقوش و تزیینات، قدمتی طولانی داشته و می توان نمود آن را در نخستین نمونه های معماری جستجو کرد. به طوری که می توان تزیینات را جزیی لاینفک از زندگی بشر عنوان نمود. البته شایان ذکر است که تزیینات بیشتر جنبۀ نمادین داشته و کمتر به بحث زیبایی-شناسی آن توجه می شده است. هنرمندان مسلمان با تدبیر و آگاهی نسبت به کراهت تجسیم موجودات زنده به صورت نقاشی و مجسمه سازی سعی در انتقال معانی به کمک تزیینات بوده اند. اوج شکوفایی هنر اسلامی در معماری مساجد قابل مشاهده است، و نشانه شناسی به عنوان روشی مناسب جهت بررسی پدیده های مختلف از علوم و ادبیات تا انواع هنرهای تجسمی و نمایشی کاربرد داشته است.