صورت های ایوان در معماری ایرانی – اسلامی

ایوان یکی از عناصر مهم و موثر معماری اسلامی است که قدمت آن به پیش از اسلام که سابقه حضور آن به محوطه تاریخی حسنلو (طبقه چهارم، سده 9 تا 11 ق.م) می رسد. استفاده از ایوان، طی سده ها و هزاره ها در معماری ایران نشان می دهد ایوان صورت پایدار و الگویی کهن در معماری ایرانی است که تداوم خود را از کهن ترین شواهد تا نمونه های متاخر همچنان حفظ کرده است. تعاریف متعددی از ایوان در منابع موجود ارائه شده ولی همه آنها بر یک فضای نیمه باز در بنا، دلالت دارند. شکل و عملکرد ایوان در بناهای متفاوت، متغییر است. اقلیم را می توان یکی از عوامل موثر در نحوه شکل گیری ایوان ها در مناطق مختلف دانست. استفاده از ایوان در ساخت بسیاری از بناهای معماری ایرانی همچون مساجد، کاخ ها، مقابر، قلاع، مدارس، کاروانسراها و خانه های مسکونی رایج بوده است. علی رغم موارد تشابه بسیار در نقش ایوان، برحسب موقعیت و عملکرد بنا در مناطق و اقلیم های مختلف، تفاوت های ظریفی در استفاده از ایوان دیده می شود. این نوشتار توصیفی به بررسی صورت های ایوان در معماری ایرانی – اسلامی پرداخته است که پس از تعریف ایوان، خاستگاه اولیه آن به بررسی نقش و اهمیت آن پرداخته شده است. در ادامه صورت های مختلف آن و کاربرد آن در بخش های مختلف مورد بررسی قرار گرفته است. از یافته های این پژوهش می توان به حصول شناخت بیشتری از این عنصر با ارزش در معماری اسلامی و بررسی دیگر عوامل موثر در شکل گیری ایوان وتبیین اشکال و موقعیت های متفاوت ایوان در بناهای مختلف یاد کرد.