سنجش فلزات سنگین کروم و مس در بدن ماهی تیلاپیا شاخصی برای سلامت آب رودخانه کارون

مقدمه: یکی از شاخص های سنجس سلامت آب، اندازه گیری فلزات سنگین در آبزیان است. مطالعات نشان می دهد عواملی مثل کودهای شیمیایی، کارگاه های صنعتی، صنایع فلزی، پتروشیمی و ... باعث بالارفتن غلظت فلزات سنگین در رودخانه کارون می شود. مقادیر برخی از فلزات سنگین مثل مس، روی آهن و ... در غلظت های پایین برای متابولیسم آبزی ضروری است ولی در مقادیر بیش از حد اندازه سمی هستند؛ این فلزات دارای پایداری و عدم تجزیه هستند.در سال های اخیر برای تامین نیازهای غذایی بشر، توجه بیش تری به منابع آبی معطوف گشته است؛ اما متاسفانه آبزیان عناصر سنگین تغلیظ کرده و در نهایت به انسان منتقل می کنند. ماهی تیلاپیا پس از کپورماهیان دومین ماهی پرورش از نظر میزان تولید در دنیا می باشد که از کشت و صید 16/1 میلیون تن در سال 1997 به بیش از 2/3 میلیون تن در سال 2010 افزایش یافته است.در سال های اخیر باتوجه به گسترش صنایع در مجاورت کارون و ورود آلودگی های متعدد از جمله فلزات سنگین در محدوده ی شهرستان باوی و مشخصاً از طریق نیروگاه تولید برق رامین افزایش یافته است.مواد و روش ها: برای تعیین ایستگاه های بالادست (آب تمیز) و پایین دست ( آب آلوده) نیروگاه رامین از دستگاه gps استفاده شد که دو ایستگاه بالادست یعنی ملاثانی و جبری بودند. ایستگاه های پایین دست نیز شامل ویس و نیروگاه رامین بود.کلیه آنالیزهای آماری به کمک نرم افزار spss 26 و رسم نمودارها نیز به کمک excel ترسیم شد و برای مقایسه میانگین میزان تجمع فلزات کروم و مس نمونه های آب تمیز و آب آلوده و همچنین نرمال بودن داده ها از آزمون ' کولموگروف اسمیرونوف ' استفاده شد.نتایج و بحث: در ایستگاه های آب تمیز میانگین مقدار کروم سنجش شده در بافت های ماهی تیلاپیا برابر 09/0 ± 282/0 و میانگین مقدار مس سنجش شده برابر 26/0± 17/0 بود. همچنین در ایستگاه های آب آلوده میانگین مقدار کروم سنجش شده در بافت های ماهی تیلاپیا برابر 6/0 ± 44/1 و میانگین مقدار مس سنجش شده برابر 28/0 ± 71/0 بدست آمد. مقدار کروم سنجش شده در بافت عضله، آبشش و کبد آب آلوده به ترتیب 68/1 ، 93/0 ، 7/1 و در آب تمیز به ترتیب 276/0، 314/0، 202/0 بدست آمد. همچنین مقدار مس سنجش در بافت عضله، آبشش و کبد آب آلوده به ترتیب 83/0، 68/0، 61/0 و در آب تمیز به ترتیب 08/0 ، 28/0 ، 127/0 بدست آمد. مقدار کروم سنجش شده در آب آلوده از مقادیر استانداردهای بین المللی بالاتر ولی مقادیر کروم سنجش شده بافت های کبد، آبشش و عضله آب تمیز برابر یا پایین تر از استانداردهای بین المللی بود. همچنین مقدار مس سنجش شده در آب تمیز وآب آلوده از استانداردهای بین الملی پایین تر بود.نتیجه گیری کلی: بر اساس نتایج به دست آمده میانگین غلظت فلز کروم و مس در بافت های ماهی تیلاپیای آب آلوده بسیار بالاتر از بافت های ماهی تیلاپیای آب تمیز می باشد و بین آن ها اختلاف معنی داری وجود دارد. ( p< 0.05) همچنین از نتایج بدست آمده می توان نتیجه گرفت که غلظت کروم در بافت های ماهی تیلاپیای آب آلوده بصورت آبشش و عضله و کبد و بین مقادیر کروم عضله و کبد با مقدار کروم و آبشش اختلاف معنی داری وجود دارد.( p< 0.05). ولی بین مقدار عضله و کبد اختلاف معنی داری وجود ندارد.( p>0.05 ). بنابراین بالاترین میزان تجمع کروم در بافت های آب آلوده در کبد می باشد. همچنین بر اساس نتایج حاصل غلظت عنصر سنگین مس در بافت های آب آلوده بصورت کبد < آبشش < عضله که بین مقادیر آبشش و کبد با عضله اختلاف معنی داری وجود دارد. ( p< 0.05 ). ولی بین آبشش و کبد اختلاف معنی داری وجود ندارد. ( p> 0.05 ). بالاترین میزان تجمع فلز مس در بافت های آب آلوده در عضله می باشد.