بررسی مقادیر باقیمانده عناصر سنگین سرب، کادمیوم، کروم، آرسنیک و نیکل در شیر گاوهای شیری هلشتاین

مقدمه: آلودگی های ناشی از فاضلاب های شهری و صنعتی، کارخانجات و وسایل نقلیه باعث آلودگی منابع طبیعی از جمله آب و علوفه ها می گردد. ورود عناصر سنگین به بدن حیوانات و تجمع آنها باعث افزایش غلظت آنها در محصولات دامی شده و به زنجیره غذایی انسانی وارد می شوند. شیر بعنوان یکی از مهمترین عوامل تامین کننده سلامتی در جوامع بشری شناخته می شود و مصرف آن توسط محققین و متخصصین تغذیه توصیه شده و در پیشگیری از بسیاری از بیماریها مفید می باشد لذا در صورت آلودگی بعلت مصرف بالا در بین افراد جامعه خصوصاً کودکان می تواند آسیب های جبران ناپذیری را ایجاد نماید. هدف از مطالعه حاضر بررسی میزان عناصر سنگین در شیر گاو های شیری در حال پرورش در مناطق اطراف صنایع بزرگ همانند پتروشیمی، سیمان و فولاد بوده تا در حد امکان از پرورش در این مناطق خودداری شده و یا از روش های مناسب جهت کاهش آنها استفاده گردد.مواد و روش ها: به منظور بررسی مقادیر عناصر سنگین شامل سرب، کادمیوم، کروم، آرسنیک ونیکل در شیر گاوهای شیری در استان خراسان شمالی آزمایشی در سه منطقه شامل شیروان (منطقه یک)، اسفراین (منطقه دو) و بجنورد (منطقه سه) طراحی و مقادیر عناصر فوق در شیر گاوهای شیری با استفاده از دستگاه پلاسمای جفت شده القایی-نشر اتمی اندازه گیری و مطالعه شد. در این آزمایش سه واحد گاوداری شیری در فواصل یکسان از صنایع بزرگ استان انتخاب گردید. در هر یک از واحدهای گاوداری از شیرتعداد 10 راس گاو شیری نمونه گیری و مقادیر عناصر فوق اندازه گیری شد. کلیه گاوها در مرحله اول شیردهی بوده و از ابتدای فصل بهار در شرایط تغذیه ای یکسان قرار گرفته و پس از دوره سازگاری، در پایان هر ماه از شیر آنها نمونه گیری گردید. پس از آماده سازی نمونه ها غلظت فلزات سنگین آنها به روش دانالاکشمی توسط دستگاه پلاسمای جفت شده القایی -نشر اتمی اندازه گیری شد.نتایج و بحث: با توجه به نتایج بدست آمده میزان آرسنیک، کادمیوم و سرب در شیر گاوهای هلشتاین تحت تاثیر مناطق مختلف قرار نگرفت. با این حال میزان کروم و نیکل در شیر گاوهای هلشتاین به طور معنی داری تحت تاثیر مناطق مختلف قرار گرفت. به طوریکه بیشترین میزان کروم در منطقه یک و بیشترین میزان نیکل در منطقه دو نسبت به سایر مناطق مشاهده شد. نتایج آزمایش نشان داد میزان کروم درشیر گاوهای منطقه یک و میزان نیکل در شیر گاوهای منطقه دو بالاتر و اختلاف معنی داری با سایر مناطق داشتند.نتیجه گیری کلی: اگر چه مقادیر عناصر سنگین در بسیاری از موارد بین مناطق بررسی شده اختلاف معنی داری نداشت اما مقادیر آنها بیشتر از مقادیر استاندارد گزارش شده برای آن عناصر سنگین در محصولاتی همانند شیر بود، لذا استفاده از ترکیبات جاذب در خوراک دام برای کاهش غلظت این عناصر در محصولات دامی می تواند بعنوان راهکار پیشنهاد و مورد بررسی قرار گیرد.