نمادشناسی تطبیقی نقش و مفهوم عقرب در تمدن‌های باستانی ایران و مصر: جانور موذی یا الوهی

آثار باستانی تمدن‌های گذشته و نقوش‌ متنوع آن‌ها حامل اندیشه، ارزش‌های فرهنگی، باورها و کهن‌الگوها می‌باشند. بنابراین بررسی آثار برجای‌مانده راهی برای شناخت کارکرد رمزها، نمادها و اسطوره‌ها در عهد باستان است. این نمادها و نقوش که تراویده ذهن آدمی برای نشان‌دادن نیروهای ماورائی است، در طول تاریخ با هم درآمیخته‌اند و باوجود تمام گوناگونی‌ها‌، نوعی هم‌خوانی و نزدیکی در بن‌مایه‌ها و موتیف‌های اصلی مشاهده‌می‌شود که بررسی تطبیقی این روایات را ممکن‌می‌سازد. برخی از این نقش‌مایه‌ها شامل نمادهای حیوانی یا موجودات ترکیبی انسان‌حیوان می‌باشند. عقرب به‌عنوان یکی از این نقوش قدیمی در گذشته منشاء افسانه‌ها بوده و با ویژگی‌هایی چون موذیگری، شرارت و درد؛ نماد مرگ، جنگ و گاهی نگهبان بوده‌است. در پژوهش پیش‌رو با مطالعه تطبیقی به نمادشناسی عقرب در تمدن‌های باستانی ایران و مصر به عنوان دو نمونه از کهن‌ترین تمدنهای شناخته‌شده جهان پرداخته‌می‌شود. روش پژوهش به‌صورت توصیفی- تحلیلی با رویکرد تطبیقی و شیوه جمع‌آوری اطلاعات به‌صورت کتابخانه‌ای- اسنادی است. پرسش کلیدی تحقیق عبارت‌از اینست که در نمادشناسی تطبیقی کهن‌الگوی عقرب چه وجوه اشتراکی بین تمدنهای باستانی ایران و مصر مشهود‌است؟ نتایج پژوهش حاکی از آن است که استفاده از نقش‌مایه عقرب بر روی آثار و نقش‌برجسته‌ها به علت رفع شر و جلب حمایت این موجود در تمدن‌های باستانی ایران و مصر مورد توجه بوده و در تمدن باستانی مصر نیز به‌عنوان یک الهه حمایتگر مورد پرستش قرارگرفته‌است.

comparative symbology of the role and concept of scorpion in the ancient civilizations of iran and egypt: insidious or divine beast

ancient artifacts of past civilizations and various designs on them carry ideas, cultural values, beliefs and archetypes. therefore, examining the remaining works is a way to understand the function of codes, symbols and myths in ancient times. these symbols and motifs, which are created by the human mind to show transcendental forces, have been mixed together throughout history, a kind of harmony and closeness can be seen in the main themes and motifs, which makes a comparative study of these traditions possible. in fact, the use of symbols was probably the first attempt of man to describe his position in the universe. the role of different artistic materials shows ethnic religious beliefs and some realism. humans have always believed that some creatures were selected and bred with supernatural powers.