واکاوی اصول ادراک دیداری در کوفی تزیینی با تاکید بر اصل شکل و زمینه، تداوم و سرنوشت مشترک؛ نمونه‌ی موردی کتیبه‌ی گریوار بقعه دوازده‌امام

بقعه دوازده‌امام یزد، ساخته‌شده در سال429 ه.ق، یکی از بناهای تاریخی کم‌نظیر عالم اسلام است که نزد پژوهشگران معماری‌اسلامی جهان شهرت زیادی دارد.کتیبه‌‌ی گریوار این بنا آیه‌الکرسی را به خط معشق مشجر به رنگ لاجوردی بر بستر گچی نشان می‌دهد. نظریه‌ی ادراک دیداری گشتالت، ازجمله نظریه‌های تاثیرگذار قرن بیستم در حوزه هنرهای تجسمی است که فرایند ادراک بصری را به‌نوعی معطوف به رویت یکپارچه و تمامیت اثر هنری کرده، قوانین ده‌گانه ادراک دیداری را طرح می‌افکند.این پژوهش به دنبال پاسخ این سوال است که طراحان کتیبه بقعه دوازده‌امام چگونه از اصول شکل و زمینه، تداوم و سرنوشت مشترک که سه اصل از این اصول ده‌گانه هستند، برای رسیدن به این کتیبه‌ی فاخر بهره برده‌اند و میزان پراگنانس حاصل از به‌کارگیری هر یک از این اصول در طراحی آن، چه میزان است؟ روش پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات مطالعات کتابخانه‌ای و میدانی است. در ابتدا بر مبنای عکاسی از اضلاع، کتیبه مورد بازآفرینی قرار گرفت و با توجه به طول زیاد آن و شباهت ساختاری همه بخش‌ها، تنها قسمت‌هایی انتخاب و تحلیل‌های بصری بر روی آن‌ها انجام شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که اصل شکل و زمینه، در نمای کلی و اجزای کتیبه بسیار زیاد، اصل تداوم در نمای کلی بسیار زیاد و در اجزا متوسط، و اصل سرنوشت مشترک در نمای کلی بسیار زیاد به‌کار رفته است و در اجزا مصداق ندارد. حاصل کاربست هر یک از این اصول، تحقق پراگنانسی قوی بوده است که موجب تاثیرگذاری بیشتر و ارتباط بهتر مخاطب با اثر می‌گردد.

analyzing the principles of visual perception in decorative kufic script with the emphasis on the principles of figure-ground, continuity and common fate; case study: the inscription of davazdah imam mausoleum of yazd)

the davazdah imam mausoleum of yazd, built-in 429 a.h., is one of the rare historical buildings in the islamic world, which is very famous among islamic architecture researchers worldwide. the grivar inscription of this building shows the ayatul kursi verse in moashaq moshajar script in azure color on a plaster bed. gestalt theory of visual perception is one of the influential theories of the 20th century in visual arts, which focuses the process of visual perception on a unified vision and the integrity of the work of art, and proposes 10 principles of visual perception. due to the wideness of the gestalt concept, no direct translation has been made in any language. this word means form and shape in german. in english, it is called organized whole, supposition, or formation. in the persian language, it can be equated to concepts such as shape, form, structure, and wholeness.