فهمِ عناصر غریب‌وش در متن اثر هنری؛ نمونه‌ موردی: عنصر «صندلی» در عکس‌های درباریِ قاجار

خاستگاه نوآوری و بدعت در خلق اثر هنری، بهره‌بردن از عوامل ناشناخته و به‌وجودآوردنِ مفهومی بدیع است که تا آن زمان در بسترِ سنتی که اثر در آن پدیدار شده، «دیده» و «اندیشیده» شده نباشد. با ظهور مدرنیته در قرن ‌هجدهم، عنصر اگزوتیک در هنر غرب، و نیز غریب‌وش در هنر غیرِ غربی، به‌تبعِ آشناییِ اولیه‌ی شرقیان ‌و بومیانِ محلی با هنر مدرن، در برساختِ آثار هنری به‌مثابه خاستگاهی در جهتِ ظهورِ بدعت و خلاقیت، بسیار شرکت ‌نمود. در فرایند رخدادِ فهمِ اثر هنری توسطِ مخاطب، طبق اصولِ فلسفه‌ی هستی‌شناختیِ فهم در هرمنوتیک ‌مدرن، حضور دو عنصرِ آشنایی ‌و بیگانگی، و به ‌بیانِ هرمنوتیکی، «الفت‌ و بیگانگی» در بستر سنت ‌است که وقوعِ فرایند فهم را میسر می‌سازد. تدقیقِ در این دو مولفه ضروری است: الفت، که در آشناییِ پیشینیِ مخاطب با عناصر مقوم در بسترِ سنت حاضر است، و مولفه‌ی بیگانگی، که به دلیل عدم‌آشناییِ اولیه‌ی او و فاصله‌ی زمانی‌ و تاریخی که با عناصر دارد، به‌وجود می‌آید؛ ‌این ‌بیگانگی، در بستر سنت هضم شده ‌و به‌صورتِ عنصری غریب در متنِ اثر نمایان ‌می‌گردد. چگونه اما می‌توان فرایند بدعت و نوآوری ‌را در خلق اثر هنری به ‌بهره‌گیری از عناصر اگزوتیک و غریب نسبت داد؟ از روش تحلیل هرمنوتیکی بهره ‌می‌بریم‌ تا جایگاه عنصر «الفت ‌و بیگانگی»‌را در فرایند فهم روشن کنیم. نمونه‌ی پژوهشی عکس‌های اولیه دورانِ ‌قاجار است که در آن نمونه‌های فراوانی از استفاده‌ی عناصر، ژست‌گیری‌ها و مفاهیمِ جدید و غریب قابل مشاهده است. نتیجه‌ آن‌که در فرایند مواجهه‌ی مخاطب با اثر، هنرمند، هنرمند با بهره‌گیری از برخی الگوهای برخاسته از سنتِ تاریخیِ خود، مفهومِ غریب‌وش‌گونگی در متن را به‌عنوان عنصری بیگانه و ناآشنا در سنت، بدل به خلاقیت یا نوآوری می‌کند.

understanding of strange-like elements or components in artwork context; case study: the element of “chair” in qajar court photographs

research expression: the origin of innovation in creating of an artwork is the use of unknown factors and utilization of a novel concept that has not been observed or thought out until the artwork appears in the traditional context. with the advent of modernity in the eighteenth century, the exotic elements in western art, as well as the strange-like elements (strangeness) in non-western art, due to the initial acquaintance of easterners and local natives with modern art, the artwork appeared very effectively as the origin for the emergence of innovation and creativity. in the process of the occurrence of understanding of the artwork by beholder, according to the principles of the ontological philosophy of understanding in modern hermeneutics, the presence of two elements of familiarity and alienation, and according to hermeneutic expression, “the familiarity and the strangeness” in the context of tradition is the occurrence of conception process. in creating the artwork, the artist may not follow the traditional authority to which he/she belongs.