کارکرد دگردیسی در هفت خان رستم و اسفندیار با رویکرد ترانشانه ای (با تاکید بر خان چهارم)

پیوند دگردیسی و آیین‌ تشرف از جمله موضوعاتی است که در متن کلامی و متون هنری برگرفته از شاهنامه به‌ویژه در هفت‌خان‌ها بازتاب یافته است. هدف از این پژوهش، شفاف‌سازی پیوند میان دگردیسی مشابه در خان چهارم از هفت‌خان دو قهرمان بنیادی شاهنامه «رستم» و «اسفندیار» با آیین‌های تشرف و رویارویی خیر و شر در حوزه‌ بینامتنی متن کلامی و تصویری با رویکرد ترانشانه‌ای است. در این راستا دگردیسی‌های کلامی و نوشتاری بررسی شده و جهت خوانش برخی نگاره‌ از ریخت‌شناسی استفاده شده است. روش پژوهش، توصیفی‌- تحلیلی و تطبیقی بوده و اطلاعات به‌صورت مطالعات کتابخانه‌ای گردآوری شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد کارکرد دگردیسی در خان مشابه (خان چهارم) از هفت‌خان‌ها، آزمونی بوده و در سخت‌ترین مراحل گذار قهرمانان صورت پذیرفته است. دگردیسی مشابه در این خان، یکی از مهم‌ترین دگرگونگی‌های نیروی شر در راستای نیل به هدفی خاص است که با پیروزی قهرمان و نائل‌آمدن وی به والاترین مرتبه‌ آیین‌های تشرف منجر می‌شود. این دگردیسی درباره‌ نگاره‌های برگرفته از آن نیز صادق است. علی‌رغم اینکه نگارگران در راستای نشان‌دادن دگردیسی و پیوند آن با آیین‌های تشرف اهتمام ورزیده‌اند، اما تصویر، مستقل از متن کلامی و بدون بهره‌مندی از روابط بینامتنی قادر به انعکاس پیش‌متن کلامی نیست.