زیبایی‌شناسی باغ ایرانی‌-اسلامی از منظر آیات توصیف‌گر بهشت در قرآن کریم

پس از ورود اسلام به ایران، معماری و شهرسازی و به تبع آن باغ‌سازی دستخوش تحولاتی شد. از آن دوران تاکنون، تلفیق مضامین قرآنی با هنر اسلامی جنبۀ تقدس به خود گرفته و تجسم زیبایی‌ها و توجه به زیبایی‌شناسی آیات کلام وحیانی، ابزار برجسته و منبع برگزیدۀ هنرمندان و معماران باغ‌های جهان اسلام در اعصار مختلف گردیده است. ازآنجاکه آیات توصیف‌گر بهشت در قرآن کریم بهترین وصف را از منظر معماری باغ دارد، پژوهش حاضر بر آن است تا با استناد به آن‌ها، تطابق آیات بهشت افلاکی با معماری باغ‌های خاکی را صورت‌پردازی کند و نحوۀ انعکاس این مفاهیم ذهنی به تجسّدی عینی را مورد مداقه قرار دهد؛ لذا ابتدا بخشی از آیات قرآنی در رابطه با توصیف بهشت را بررسی می‌کند، سپس به صورت موردی، عناصر بطنی و محتوایی این آیات را که به صورت نمادین الگوی معماری و فضاسازی باغ‌های اسلامی شده است، با رویکردی زیبایی‌شناسانه و به شکل تطبیقی تحلیل خواهد نمود. روش پژوهش در این مقاله توصیفی‌تحلیلی و گردآوری اطلاعات از منابع کتابخانه‌ای است. تجزیه و تحلیل اطلاعات براساس تفاسیر قرآنی به‌ویژه تفسیر المیزان صورت گرفته است. نتایج به‌دست‌آمده رهنمونی به پیامد آهنگ الهی بهشت موعود در حیات دنیوی و اخروی انسان است. البته به‌یقین می‌توان اذعان داشت که باغ ایرانی تنها تبلوری ناقص از نمونۀ اصلی و مجازی از آن حقیقت عالی است.

aesthetic aspects of the iranian-islamic garden from the perspective of quranic verses describing paradise

after the advent of islam in iran, architecture and urban design, including garden design, underwent significant transformations. since then, the integration of quranic themes with islamic art has attained a sacred dimension, with the aesthetic embodiment of the verses of the holy quran becoming a key tool and source for artists and architects of gardens throughout the islamic world. as the quranic verses describing paradise offer the best depiction from a garden architecture perspective, this study seeks to analyze the alignment of these heavenly descriptions with the design of earthly gardens. it examines how these abstract, conceptual descriptions are reflected in concrete, visual representations. the research first explores a selection of quranic verses related to paradise, then aesthetically and comparatively analyzes the symbolic and architectural elements of islamic gardens inspired by these verses. the methodology is descriptive-analytical, with data gathered from library sources and analyzed based on quranic interpretations, particularly tafsir al-mizan. the findings indicate the divine harmony between the promised paradise and the worldly and otherworldly lives of humanity, though the iranian garden can only be considered a partial reflection of this ultimate truth.