راهبردهای تمدن‌ساز قرآن کریم با تاکید بر سورۀ یوسف (ع)

انسان موجودی اجتماعی است و لازمۀ زیست اجتماعی او قوانین مدنی است که بخشی منبعث از عقل بشر و بخشی منبعث از وحی است. قصص قرآن نیز که هدف از نزول آن عبرت‌آموزی و نقش آن تمدن‌سازی است، رسالت بخش دوم را به عهده دارد. این پژوهش که با روش توصیفی‌تحلیلی سامان یافته، درصدد استخراج راهبردهای تمدن‌ساز قرآن بر مبنای قصۀ حضرت یوسف (ع) است. بنا بر یافته‌های تحقیق، راهبردهای تمدنی سورۀ یوسف در سه محور قابل شناسایی است که عبارت است از: راهبردهای تربیت نفس و خانواده و مدیریت سیاسی جامعه که ذیل این سه محور قرار دارد: محور اول شامل ترسیم نقش زندگی، کتمان سر، توسل و توکل به خدا،امانت‌داری، صبر و تقوا؛ محور دوم شامل مهر و عطوفت بین اعضای خانواده، شکیبایی بر ناملایمات فرزندان، ملاک نبودن برتری در توانمندی جسمی و عفو و گذشت؛ محور سوم شامل شایسته‌سالاری، عدالت اجتماعی، ارتباطات خارجی با محوریت اقتصادی، نظام گزینش کارگزاران و محوریت قانون. براین‌اساس، مولفه‌های جامعۀ متمدن، از ویژگی‌هایی نظیر شهروندان خودساخته، برخوردار از فضایل اخلاقی و انسانی، شکیبا در تعاملات خانوادگی و اجتماعی و عطوفت و پیوند عمیق، دور از تعصبات و زمینه‌ساز مدینۀ متمدنِ متدین مبتنی بر توحید و محوریت آن برخوردار خواهد بود. به‌علاوه حکمران جامعه‌ای با شهروندانِ فوق، برآیند آرای آن‌هاست و کارگزاران آن حکومت براساس شایسته‌سالاری، افرادی متخصص، متعهد و امانت‌دار هستند. حاکمیت آن نیز مبتنی بر قوانین الهی است و خیانت‌کار براساس عدالت و انصاف مجازات خواهد شد.

civilization-building strategies of the holy quran with emphasis on surah yusuf (joseph)

human beings are social creatures, and their social life necessitates civil laws, which are partly derived from human reason and partly from divine revelation. the stories in the quran, aimed at imparting lessons and playing a role in civilization-building, fulfill the second part of this necessity. this research, organized using a descriptive-analytical method, seeks to extract the civilization-building strategies of the quran based on the story of prophet yusuf (joseph). according to the findings of this study, the civilizational strategies in surah yusuf can be identified in three main areas: strategies for self and family education, and political management of society. these three areas include the following: 1. self and family education strategies   - depicting the role of life   - concealing secrets   - resorting to and trusting in god   - trustworthiness   - patience and piety 2. family strategies   - love and affection among family members   - patience with children’s adversities   - not considering physical ability as a criterion for superiority   - forgiveness and leniency. 3. political management strategies   - meritocracy   - social justice   - foreign relations with an economic focus   - selection system of officials   - centrality of law. accordingly, the components of a civilized society include self-made citizens possessing moral and human virtues, patience in family and social interactions, deep compassion and connection, free from prejudices, and conducive to a civilized, devout city based on monotheism and its centrality. additionally, the ruler of such a society is the outcome of the votes of these citizens, and the officials of that government are specialists, committed, and trustworthy individuals selected based on meritocracy. the governance is based on divine laws, and traitors are punished with justice and fairness.