ظرفیت های تمدّن سازی در داستان قرآنی حضرت آدم (علیه السلام)

تمدّن ظهور و بروز فرآیندی پیشرفت‌های هدفمند و نظام‌مند در یک یا چند جامعه بر اساس طرز تفکری روشن است که شکل معنادار و منضبط به خود گرفته و جامعه را به مقصد مورد نظر می‌رساند. از این‌رو تمدّن رابطه‌ای بنیادین و عمیق با دین داشته که بعثت انبیاء الهی و سیر هدایتی ایشان نمایانگر این ارتباط است. بررسی اهداف بعثت انبیاء در قرآن کریم و سیره عملی ایشان، نشان از پایه‌گذاری تمدّن توحیدی در جهت عمومی‌سازی معارف دینی و پیشرفت انسان در حوزه‌های مادّی و معنوی دارد؛ این پژوهش بر این فرض است که در داستان آدم علیه السلام به عنوان پدر بشریت ظرفیت‌ها و چارچوب‌های نخستین تمدن سازی نهفته است و توجه به آن انسان سرگشته امروز را به بازسازی تمدّن دینی رهنمون می سازد. این ظرفیت‌ها را می‌توان در دو بخش ظرفیت‌های درونی و بیرونی برای بهره‌مندی رهبران الهی و جامعه دینی مورد توجه قرارداد. مقاله حاضر با روش تحلیلی توصیفی و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای، ظرفیت‌های تمدّن‌سازانه موجود در سیره و داستان قرآنی آدم علیه السلام را استخراج نموده است تا به‌عنوان الگویی جهت تلاش‌های امروزین در این حوزه معرفی نماید. نتایج گویای آن است که ظرفیت‌های درونی حضرت آدم علیه السلام شامل بهره‌مندی از علم الهی و خلافت الهی، دشمن شناسی، قدرت بر تحمل سختی‌ها و توبه و انابه است. این بخش در پیوستگی‌تام با سطح بیرونی داستان حضرت آدم علیه السلام است که با خطاب «بنی‌آدم» شامل تنظیم پوشش، مدیریت سازه‌ها و مناسک دینی است که پیوستگی با سطح درونی عقاید، علایق و رفتار ها دارد. انبیای الهی با ساختن سطح درونی بشریت و ولایت پذیر نمودن ایشان به وسیله ظرفیت های درونی خود، بشر را به سمت تمدن سازی یعنی خلق اعتباریات و مصنوعات و پیشرفت همه جانبه سوق داده اند.

the capacities of civilization in the qur’anic story of hazrat adam, peace be upon him

civilization is the emergence of a process of purposeful and systematic progress in one or more societies based on a clear way of thinking that takes a meaningful and disciplined form and brings the society to the desired destination. therefore, civilization has a fundamental and deep relationship with religion, and the sending of divine prophets and their guidance shows this relationship. examining the goals of the prophets in the holy quran and their practical life shows the foundation of monotheistic civilization in order to generalize religious knowledge and human progress in material and spiritual spheres. this research is based on the assumption that in the story of adam, peace be upon him, as the father of mankind, the capacities and frameworks of the first civilization are hidden, and paying attention to it will lead today’s confused man to the reconstruction of religious civilization. these capacities can be considered in two parts: internal and external capacities for the benefit of divine leaders and the religious community. the present article has extracted the civilization building capacities in the qur’anic biography and story of adam, peace be upon him, with the analytical descriptive method and using library resources, in order to present it as a model for today’s efforts in this field. the results show that the inner capacities of prophet adam, peace be upon him, include the benefit of divine knowledge and divine caliphate, knowledge of enemies, the ability to endure hardships, and repentance. this part is in connection with the external level of the story of prophet adam, peace be upon him, which includes the regulation of clothing, management of structures and religious rituals with the title of “son of adam.