بازسازی افق انتظار صراحی در عصر صفوی

صراحی یکی از پرتعدادترین آثار موزه‌ای دوران اسلامی ایران و همچنین یکی از پردریافت‌ترین ظروف در متون ادب فارسی به شمار می‌آید. این در حالی است که برای معرفی این شیء موزه‌ای، فقط به کاربرد و ویژگی‌های ظاهری آن اشاره شده است. در لغتنامه‌های فارسی نیز به چیزی فراتر از برخی ویژگی‌ها و کاربرد اصلی آن اشاره نشده است. حال در این پژوهش توسعه‌ای، با روش تحلیل محتوا به‌ شیوۀ کتابخانه‌ای (اسنادی تاریخی) برای تکمیل اطلاعات این ظرف در عصر صفوی، اقدام شده است. لازم است بیان شود روش عمده برای گردآوری اطلاعات در این پژوهش، روش بازسازی افق انتظار هانس روبرت یاوس است. افق انتظار در تفکر هانس روبرت یاوس، به معیاری گفته می‌شود که مردمان هر عصر برای تاویل، تفسیر و ارزیابی آثار ادبی عصر خود به کار می‌برند. وی معتقد است با دستورالعملی سه مرحله‌ای می‌توان افق انتظار مردمان هر دوران را دربارۀ یک اثر بازسازی کرد. از آراء یاوس برای بررسی آثار هنری هم استفاده شده است ولی بدون داشتن سندی از دریافت مخاطب، فقط می‌توان به حدس‌هایی از چگونگی افق انتظار مخاطبان بسنده کرد. در این پژوهش افق انتظار صراحی در عصر صفوی به استناد دریافت‌های فراوان و متنوعی که از آن در متون ادب فارسی وجود دارد، بازسازی شد. نتیجه نشان می‌دهد که با روش بازسازی افق انتظار صراحی به استناد متون ادبی معاصر آن، می‌توان روحی تازه به این اثر دمید و از این رهیافت به درکی بهتر از دریافت‌های این ظرف در متون ادبی و برخی آثار هنری (به‌خصوص تصاویر فرشتگان صراحی در دست) نائل گردید.

reconstructing the horizon expectation of the decanters in safavid era age

surāhī (decanter) can be regarded as one of the most common types of drinking vessels in persian art as well as one of the containers mentioned most in persian literature (especially in mystical literature). in this study, in order to complete this information in the safavid era, in both domains, the method of reconstructing the horizons of hans robert jauss was employed. explaining the theoretical approach of this research, the horizons of expectation in hans-robert jauss thoughts are said to be a criterion used by peoples of every age to interpret, reinterpret, and evaluate literary works of their time. he believes that with a three-stage instruction, one can reconcile the horizons of the expectations of people of every age to the work. jauss has also used the artwork to review the work, but without having to document the audience it is only possible to guess how the audiences’ expectation horizons are. however, in this research the horizons of explicit expectation in the safavid era have been rebuilt based on the many and varied sources found in the persian literary texts. the results of the research show that by applying the method of reconstructing decanters’ horizons on the basis of contemporary literary texts, we can experience a major revival of this work of art, and from this approach it will become possible to have a better understanding of the findings of this container in literary texts and in some works of art (especially the images of the angels holding that container in their hands).